اهمیت بهداشت دهان و دندان سالمندان

افزایش سن و بیماری­های زمینه­ ای می­توانند سلامت و عملکرد دهان را تحت تأثیر قرار دهند.

تغییرات بیولوژیکی ناشی از افزایش سن، بیماری تلقی نمی­ شود اما باعث ایجاد محدودیت­ هایی در عملکرد اندام­ ها و بافت­ های بدن­ می­ گردد که ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.

یکی از این تغییرات، کاهش تعداد دندان­ها و یا خراب شدن آن­ها می­ باشد. علیرغم کاهش میزان خرابی و از دست دادن دندان های سالمندان، هنوز هم بی دندانی و استفاده از دندان مصنوعی یکی از مشکلات بزرگ سالمندان محسوب می­شود.

طبق تحقیقات انجام شده کاهش تعداد دندان­ها با قدرت جویدن، انتخاب نوع غذایی که سالمندان برای راحتی ترجیح می­دهند و در نتیجه کمبودهای غذایی آنان ارتباط دارد و این می­تواند در وضعیت جسمانی سالمندان و ابتلا به سوء تغذیه تاثیر گذار باشد.

اغلب ما انتظار داریم سالمندان تعداد دندان­های سالم کمتری نسبت به افراد جوان­ تر داشته باشند­، درحالی که چنین تصوری اشتباه است و دندان­ها ساختارهای محکم و مقاومی در بدن هستند و اگر شخصی بهداشت دهان و دندان را رعایت کند می تواند حتی تا دوران سالمندی نیز دندان­هایش را حفظ کند.

دندان­ ها نقش مهمی در عملکرد خوب گوارش، تکلم و زیبایی دارند. بنابراین بهداشت دهان و دندان یکی از ملزومات زندگی است. بهداشت دهان و دندان فقط برای دوران سالمندی نیست بلکه از دوران کودکی باید از دندان­ها مراقبت کرد.

مراقبت از دندان با کار­هایی نظیر شستشوی دقیق دندان­ها ، استفاده ی مرتب از نخ دندان و معاینات سالیانه امکان پذیر می­ باشد که می­تواند در حفظ دندان برای سالیان دراز کمک کند.1

طریقه صحیح مسواک زدن

مسواک زدن نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان سالمندان دارد. به همین دلیل طریقه صحیح استفاده از مسواک باید در زمان مراقبت از سالمند توسط پرستار سالمند به او آموزش داده شود. برای سطح بیرونی و داخلی دندان، مسواک را به طور مایل در محل اتصال لثه و دندان قرار دهید و به صورت جاروب کردن از سمت لثه به طرف لبه دندان مسواک را حرکت دهید. برای سطح جونده دندان مسواک را با کمی فشار روی این سطح به جلو و عقب ببرید.

برای سطح داخلی دندان های جلو، مسواک را به صورت عمودی روی لثه و سطح داخلی دندان ها قرار داده و به سمت لبه دندان ها حرکت دهید. بسیاری از ما علاوه بر دندان های طبیعی، تعداد دندان روکش شده، دندان کاشته شده و یا دندان مصنوعی ثابتی که به وسیله گیره به دندان های کناری وصل شده باشد داریم، تمیز کردن این دندان ها نیز مانند دندان ها باید دقت و توجه بیشتری انجام شود؛ زیرا احتمال گیر کردن خرده های غذا در بین این دندان ها بیشتر است.1
 

مراقبت از دندان مصنوعی

برای شستن آن دسته از دندان های مصنوعی که می­توان آنها را از دهان خارج کرد به نکات زیر توجه کنید

1: دندان های مصنوعی را هر روز حداقل یکبار از دهان خارج کرده و با مسواک نرم بشویید.

2: برای شستن دندان های مصنوعی از مایع ظرفشویی استفاده کنید. پس از آن دندان های مصنوعی را به خوبی با آب بشویید.

3: بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از دهان، لثه ها و زبان خود را با یک مسواک نرم بشویید.

4: شب­ها دندان های مصنوعی را از دهان خارج کرده و در یک ظرف آب یا آب نمک تمیز قرار دهید. اگر دندان های مصنوعی در هوا خشک شوند یا در آب خیلی داغ قرار داده شوند، خراب خواهند شد. 2
 

بیماری های دهان و دندان در سالمندان

تیرگی دندان

به دلیل تغییرات در دنتین یا همان بافت استخوانی دندان،  مصرف غذاها و نوشیدنی‌های دارای رنگدانه که در گذر عمر فرد مصرف شده است و همچنین نازک شدن مینای دندان به علت بالارفتن سن دندان‌ها تغییر رنگ داده و زرد و تیره می‌شوند.
 

خشکی دهان

با کهولت سن بزاق دهان کاهش یافته و منجر به خشکی دهان می‌شود که در نهایت این عارضه می‌تواند علت بروز بیماری‌هایی چون سرطان باشد. به علاوه خشکی دهان می‌تواند از مصرف برخی داروها به وجود آید.
 

کاهش یا از دست دادن قدرت چشایی

همراه با بالارفتن سن حس کردن طعم و مزه در دهان افراد کاهش می‌یابد. مصرف دارو، بیماری‌ها و استفاده از دندان مصنوعی هم در کم کردن حس چشایی بی تاثیر نیست.
 

عفونت‌های دندانی

اگر اسیدهای سمی به ریشه دندان برسند باعث ایجاد عفونتهای دندانی می‌شوند زیرا ریشه دندان هیچ محافظی مانند مینای دندان ندارند و بیشتر از قسمت تاج دندان  در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرند.
 

بیماری‌های لثه

به دلیل تمیز نکردن دندان بلافاصله پس از مصرف مواد غذایی تبدیل شدن به پلاک دندانی، استفاده از تنباکو، رژیم غذایی ضعیف، داشتن برخی بیماری‌ها مانند کم خونی، دیابت و سرطان باعث ایجاد مشکلات لثه در بزرگسالان و افراد مسن می‌شود.
 

از دست دادن دندان‌ها

یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عوامل اصلی که باعث از دست دادن دندانها می‌شود بیماری‌های لثه می‌باشد.
 

ناهمواریهای ایجاد شده در استخوان فک

علت اصلی این عارضه جایگزین نکردن دندان به جای دنداهایی که از دست رفته‌اند می‌باشد زیرا سایر دندان‌ها به سمت فضای خالی رانده می‌شوند و باعث فضای خالی بین دندانها می‌شود.
 

ایجاد برفک در دهان

اکثر بیماری‌ها و داروهایی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر گذار هستند می‌توانند باعث رشد قارچ در دهان شوند این بیماری به  Candida albicans مشهور است. کهولت سن به خودی خود عاملی تاثیرگذار در تعیین سلامت دهان نیست.

ولی در بعضی موارد ممکن است فرد به دلیل داشتن آرتروز در ناحیه دست و انگشت نتواند به خوبی مسواک بزند پس بهداشت دهان و دندان در فرد کاهش می‌یابد و سلامت دهان فرد را به خطر می‌اندازد. استفاده از مواد مخدر نیز میتواند در سلامت دهان و دندان فرد تاثیر نامطلوبی بگذارد.3

راهکار های مراقبت از سلامت دهان و دندان در سالمندان

بسیاری از افراد سالمند توانایی رسیدگی به نظافت و بهداشت خود را ندارند. به همین دلیل لازم است در این امر مهم آنها را یاری نمود. همانطور که گفته شد یکی از مهمترین کار هایی که در قبال آنها می توانیم انجام دهید، رسیدگی به بهداشت و وضعیت دندان ها و دهان آنها می باشد.

اگر سالمند شما قادر به زدن مسواک نیست بهتر است برای وی یک مسواک برقی تهیه نمایید تا خود به تنهایی بتواند مسواک بزند. استفاده از نخ دندان در این افراد نباید فراموش شود.

همچنین اگر فرد سالمند از دندان مصنوعی استفاده می کند باید بعد از هر وعده غذایی دندان مصنوعی را از دهان خارج نموده و آن را مسواک زند و همچنین دهان خود را شستشو دهد.

اغلب سالمندان به دلیل مصرف برخی از دارو های خاص دچار خشکی دهان می شوند. خشکی دهان سبب گسترش باکتری ها در دهان و در نتیجه ابتلا به بیماری های مختلف در این قسمت از بدن می شود. اگر سالمند به خشکی دهان دچار شده، لازم است این مسئله را با پزشک وی در میان بگذارید. در این مواقع معمولا پزشکان دارو هایی را تجویز می کنند که سب می گردد بزاق دندان تشدید شود.

افراد سالمند را به نوشیدن آب در طول روز تشویق کنید. نوشیدن آب به مقداری کافی می تواند تا حدی خشکی دهان را کاهش دهد. 

استعمال دخانیات در سالمندان باید به حداقل خود برسد. استعمال سیگار می تواند به خودی خود باعث خشکی دهان شود.2

پینوشتها
1.www.mehreapame.com
2.www.yousefdentistry.com
3.www.sibesefidclinic.com