نام علمی:

Euphorbia Helioscopia L.، نام فرانسه Euphorbe و نام انگلیسی آن Sun spurge می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، فَرفیون، آکل نفسه، قاتل نفسه، حافظ النحل، حافظ الاطفال، لبن السودا، فربیون، اوفِربیون، اوبربیون و اَفَربیون نامیده شده است.

تصفیه کننده خونِ اشخاصی که زیاد جوش و کورک در بدنشان ظاهر می‌شود می‌باشد. در استعمال خارجی جوشانده‌ی سرشاخه‌های گیاه به عنوان مایع شستشو برای رفع خارش و فروکش کردن جوش و کورک‌ها مفید است.

تیره گیاه:

فرفیون Euphorbiaceae
 

نوع گیاه:

بوته
 

مشخصات ظاهری:

گیاهی است یک ساله به ارتفاع حدود 30 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای نسبتاً ضخیم و کوتاه، قسمت پایین ساقه تقریباً عاری از برگ و برگ‌های آن تخم مرغی شکل، دندانه‌دار و اره‌ای، دمبرگ‌ها کوتاه و رنگ برگ‌ها خاکستری روشن می‌باشد. گل‌های آن به صورت گل آذین بر روی ساقه و جام گل‌ها زرد رنگ است. میوه‌اش پوشینه و از نظر شکل ظاهری مدور است. در اثر ایجاد شکاف یا شکستن از ساقه‌ی گیاه شیرابه‌ی سفیدی خارج می‌شود که به آن فَرفیون می‌گویند.
 

طبیعت شیرابه‌ی فرفیون:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خیلی خشک است.

خوردن یک تا دو قطره از آن مسهل خوبی برای بلغم و زردآب است، مسهلی قوی برای دفع اخلاط مختلف بدن و باز کننده ی دهانه رگ های بدن می باشد و در بعضی از ناراحتی هایی که احتیاج به باز شدن بعضی یا کلیه رگ های بدن هست مصرف می شود. اگر آن را بر روی زخم گزیدگی سگ هار و جانوران سمی ضماد کنید، اثر سم را دفع می کند و اگر روی جوش های برجسته زگیل دایم بگذارید که به اتنهای آن نفوذ کند، باعث بهبود آن می شود، این عمل در تعدادی از زگیل ها موثر است و در بعضی بی اثر است.

آن را با روغن زیتون مخلوط کرده و برای درمان لقوه (فلج صورت)، فلج، سستی اعضا و دردهای اعصاب و مفاصل ضماد کنید. برای تسکین از ضربه خوردگی و کوفتگی آن را با تریاک مخلوط کرده و بر موضع بمالید. یک تا دو دسی گرم از آن را به صورت شیاف استعمال کنید، برای بند آوردن ترشحات مفرط عادت ماهیانه نافع است ولی اگر ایجاد سوزش کرد با روغن گل سرخ چرب کنید.

اگر گرد آن را با عسل ناب مخلوط کنید و به چشم بکشید، از توسعه آب مروارید جلوگیری می کند، مالیدن آن بر روی تاول برای درمان آن مفید است. اگر روی زخمی که گوشت اضافه آورده است بمالید، آن را زایل می کند. برای رفع ریزش اشک و قرمزی چشم و پاک کردن بینی آن را با آب چغندر مخلوط کرده و در بینی بریزید.

رویش جغرافیایی:

در سراسر اروپا، شمال آفریقا، نواحی مدیترانه‌ای، منطقه قفقاز، بین‌النهرین، عربستان و در ایران بیشتر در نواحی شمالی از جمله گیلان، بندر انزلی، امامزاده هاشم، اطراف رشت، لاهیجان، مازندران و در جنوب ایران در بم، کرمان، مکران، سرباز، فارس و بوشهر انتشار دار.
 

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:

ساپونین، فازین، اوفوربین و بوتیریک اسید در آن تشخیص داده شده است.
 

بخش مورد استفاده:

شیرابه. در ضمن برگ، دانه و ریشه‌ی گیاه نیز خواص دارویی دارند.
 

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک
 

خواص درمانی:

تصفیه کننده خونِ اشخاصی که زیاد جوش و کورک در بدنشان ظاهر می‌شود می‌باشد. در استعمال خارجی جوشانده‌ی سرشاخه‌های گیاه به عنوان مایع شستشو برای رفع خارش و فروکش کردن جوش و کورک‌ها مفید است.
 

خواص درمانی برگ:

دم کرده برگ‌ها ضد تب، ضد کرم و ضد انگل می‌باشد.
 

خواص درمانی ریشه:

ضد کرم و قی‌آور است.
 

خواص درمانی شیرابه:

در استعمال خارجی از بین برنده زگیل‌ها، تسکین دهنده دردهای عصبی و برای روماتیسم مفید می‌باشد.
 

تذکر:

به دلیل سمّی بودن زیاده‌روی در مصرف فرفیون زیان‌آور و استفاده از آن برای اشخاص گرم مزاج مضر می‌باشد.
 

عوارض جانبی و هشدارها:

استرهای اینژنان به شدت التهاب آور و کوکارسینوژنیک بوده، به دلیل کارسینوژنیک بودن گیاه، هر گونه استفاده دارویی از آن ممنوع است.

خطر اصلی این گیاه مربوط به شیره تازه آن است، ولی اثر استر اینژنان، حتی پس از خشک شدن نیز باقی می ماند که این امر بدان معنی است که گیاه مزبور واجد سمیت شدید می باشد.

در صورت استفاده از این گیاه روی پوست، شیره آن موجب قرمزی، خارش، سوزش و پس از مدتی ایجاد تاول روی پوست می شود. ریختن شیره این گیاه در چشم، منجر به التهاب پلک ها، ورم ملتحمه و آسیب قرنیه می گردد. در صورت مصرف خوراکی، شیره آن موجب سوزش دهان، استفراغ و در مقادیر بسیار زیاد گشاد شدگی مردمک، سرگیجه، گیجی، حرکات دردناک روده، اختلالاتی در ریتم قلب و نهایت غش میشود. در صورت تماس پوست با شیره، باید پوست را کاملا تمیز نمود و در صورت تماس آن با چشم، باید چشم را کاملا با آب شستشو داد.

نویسنده: صمصام صانعی

منبع مقاله:
1. صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.
2. سایت عطارک
3. سایت سفیر سلامت