مهاجران: گروهی از مسلمانان شهر مکه بودند که به منظور حفظ جان و عقیده خود مکه را ترک کرده و به شهر مدینه مهاجرت کردند.اَنْصار، یا انصار النبى‌(ص‌): لقب‌ مسلمانان‌ مدینه‌ از تیره‌های‌ اوس‌ و خزرج‌ که‌ پیش‌ از هجرت‌، با پیامبر اکرم‌(ص‌) هم‌ پیمان‌ شدند و پس‌ از هجرت‌ در حمایت‌ و یاری‌ آن‌ حضرت‌ و مهاجران‌، پایداری‌ کردند. انصار جمع‌ نصیر و ناصر از مادة «نَصَرَ» به‌ معنای‌ یاری‌ و یاری‌ مظلوم‌ در برابر دشمن‌ است‌. این‌ نام‌ نخست‌ به‌ معنای‌ لغوی‌ آن‌، در وصف‌ مسلمانان‌ مدینه‌ از اوس‌ و خزرج‌ استعمال‌ شد، اما سپس‌ همچون‌ اصطلاحى‌ بر ایشان‌ اطلاق‌ گردید. اما تاریخ‌ دقیق اطلاق‌ این‌ لقب‌ بر مسلمانان‌ هم‌ پیمان‌ پیامبر در مدینه‌ به‌ درستى‌ روشن‌ نیست‌ که در سالهای نخستین هجرت پیامبر به این شهر بوده یا پس از گذشت مدتی. طبق گزارشات تاریخی پیامبر (ص‌) خود، مسلمانان‌ یثرب‌ را به‌ این‌ نام‌ ملقب‌ کرد.( به‌ روایت:‌ ابن‌ اثیر, الکامل فی التاریخ, ج1, ص655.) و در ادامه نیز آیاتی چند از قرآن کریم به همین مضمون نازل گردید.( برخی از بزرگان اهل سنت معتقدند: طبق‌ روایتى‌ از اَنَس بن مالک‌، اصطلاح‌ مهاجران‌ و انصار نخستین‌ بار در قرآن‌ مجید به‌ کار رفته‌ است‌. ر.ک: صحیح بخاری‌، ج4, ص221.)در دو آیه‌ از قرآن‌ مجید این‌ دو عنوان‌ در کنار هم‌ آمده‌ است‌: «وَ السّابِقوُن‌َ الاْوَّلوُن‌َ مِن‌َالْمُهاجِرین‌َ وَالاْنْصار(توبه‌/9/100) و «لَقَدْ تاب‌َ اللّه‌ُ عَلَى‌ النَّبى‌َّ وَ الْمُهاجِرین‌َ وَ الاْنصارِ…» (توبه‌/9/117.)در حدود سال‌ 10 بعثت‌ (619م)‌، 6 تن‌ از خزرجیان‌ با پیامبر(ص‌) در موسم‌ حج‌ دیدار کردند و اسلام‌ پذیرفتند.( ابن‌ هشام‌، السیره النبویه, ج 2, ص292-293؛ ابن‌ اثیر، الکامل فی التاریخ, ج 2, ص94-96). سال‌ بعد 12 تن‌ برای‌ حج‌ از یثرب‌ به‌ مکه‌ رفتند و با پیامبر(ص‌) دیدار کردند و با او پیمانى‌ بستند که‌ به‌ پیمان‌ عقبة اول‌ مشهور شد. مطابق‌ این‌ پیمان‌، مسلمانان‌ یثرب‌ متعهد شدند که‌ شرک‌ نورزند، دزدی‌ و زنا نکنند، فرزندانشان‌ را نکشند، افترا نبندند و خلاف‌ نکنند. پس‌ از انعقاد این‌ پیمان‌، پیامبر(ص‌) مصعب‌ بن‌ عمیر از اصحاب‌ خود را برای‌ تبلیغ‌ اسلام‌ به‌ یثرب‌ فرستاد.( بلاذری‌، انساب‌ الاشراف، ج 1, ص239؛ ابن‌ اثیر، الکامل فی التاریخ, ج2, ص 96-98.) از آن‌ پس‌، شمار مسلمانان‌ در آنجا روی‌ به‌ افزایش‌ نهاد و از جمله‌ سعد بن‌ معاذ، رئیس‌ اوس‌ اسلام‌ آورد. سال‌ بعد، 73 تن‌ دیگر از اوس‌ و خزرج‌ به‌ مکه‌ رفتند و با پیامبر(ص‌) دیدار کردند و پیمان‌ عقبة دوم‌ را بستند و متعهد شدند که‌ از پیامبر(ص‌) حمایت‌ کنند.( (ابن‌ هشام‌، السیره النبویه, ج 2, ص302-303.)
سرانجام‌ پیامبر(ص‌) زمان‌ را برای‌ هجرت‌ مناسب‌ دید و اهالى‌ یثرب‌ به‌ گرمى‌ و شکوه‌ از او استقبال‌ کردند و در میان‌ خود جای‌ دادند.( (ابن‌ هشام‌، السیره النبویه, ج 2, ص343-344؛ طبری‌، تاریخ‌ الامم و الملوک، ج2, ص368-383. ) با ورود پیامبر(ص‌) به‌ یثرب‌، بیشتر قبایل‌ و مردم‌ شهر اسلام‌ آوردند و با پیامبر(ص‌) بیعت‌ کردند و یثرب‌ «مدینة النبى‌» نام‌ یافت‌.
مسلمانان‌ مدینه‌ از همین‌ ایام‌ به‌ دو گروه‌ تقسیم‌ و شناخته‌ شدند: مهاجران‌ یا مسلمانانى‌ که‌ از مکه‌ به‌ مدینه‌ مهاجرت‌ کردند، و انصار یا مسلمانان‌ مدینه‌ که‌ پذیرای‌ پیامبر و یارانش‌ بودند.