به نظر می رسد شما به خاطر مشاهده چند مورد از رفتارهای ناصواب پدرویا مادرتان به تمام رفتارها و کردارهای ایشان ظنین شده اید و این خود می تواند منشاء خطاهای شناختی بسیاری شده و شما از جاده حق و حقیقت و انصاف خارج نماید، زیرا انصاف دیدن خوبی های پدرتان در کنار بدیهای اوست و اینرا به یاد داشته باشید که اگر ما، در حق پدر و مادر خود بی انصافی کنیم و از لغزشهای آنها به پاس خدمات بی شائبه ی انها نگذریم مورد اهانت و بی توجهی فرزندان خود مان قرار خواهیم گرفت زیرا یکی از قوانین افرینش خاصیت پژواک آنست که انعکاس اعمالمان را به خودمان بر می گرداند.
در این راستا هنگامی که رفتار تلخ و زننده ای از پدرتان می بینید بلافاصله خوبی ها و محبت های او را نیز به یاد اورید که این روش از شدت بد بینی شما فرو خواهد کاست و بیاد داشته باشید که محبت بی شائبه نسبت به پدر و یا مادر انها را به سوی شما جذب خواهد کرد و مهر شما را در دل آنها خواهد نشاند.
یک نکته بسیار مهم برایتان بگویم که شما می‌توانید مسیر زندگی خود را مشخص کنید و خوشبختی خود را تضمین کنید: پدر و مادر، بهشت و جهنم فرزندان هستند. یعنی فرزندان می‌توانند در برخورد با آنها به گونه ای عمل کنند که در دنیا و آخرت ،خوشبخت باشند یا خدایی نکرده خود را بی‌چاره کنند.این اصل را هرگز فراموش نکنید.
اگر شخصی کوچک ترین نیکی و احسانی در حق انسان به جای آورد، عقل تشکر و قدردانی از او را لازم می داند، حال با توجه به این که پدر و مادر سمبل نیکی و احسان به فرزند هستند و از جان خود برای پرورش او مایه می گذارند، سزاوارترین انسان ها برای احترام و قدردانی اند. خداوند مهربان در قرآن مجید می فرماید: وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ (اسراء: 24) از روی محبت و مهربانی، بال فروتنی را برای پدرو مادرت فرود آور. بی تردید، اگر انسان به زحمت ها و رنج های بی شائبه والدین توجه کند، هرگز نیکی های آنان را از یاد نمی برد.
امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: «حق مادرت آن است که بدانی، او به گونه ای تو را حمل کرد که هیچ کس کسی را چنین حمل نکرده است و چنان ثمره ای از قلبش را به تو داده است که هیچ کس به کسی نمی دهد. او با جوارحش تو را حفظ کرده و هراسی از آن نداشته است که با وجود گرسنگی، تو را سیر و با وجود تشنگی، تو را سیراب کند و تو را بپوشاند. در حالی که خود برهنه است، خویشتن را در آفتاب، سایبان تو سازد و از برای تو از خواب دست کشد و تو را از گرما و سرما حفظ کند تا برای او باقی بمانی و تو نمی دانی سپاسش را به جای آری، مگر به یاری و توفیق الهی».
اسلام از نظر حقوقى حساب ویژه اى براى پدر و مادر بازکرده همان گونه که در جنبه هاى عاطفى نیز حساب جداگانه اى براى آنها در نظر گرفته است لذا در روایات آمده که اگر پدر و مادرى از فرزندانشان راضى باشند موجب خیر و برکت و سعادت فرزند مى شود اگر در حق فرزندان خود دعا کنند خداوند به این دعا توجه خاصى مى نماید و به طور کلی احترام به پدر و مادر و به خصوص احترام به مادر در گشایش زندگی فرزندان و نزول رحمت الهی بر آنها و رفع مشکلاتشان نقش مهم و تاثیر گذاری دارد. کما این که اگر والدین از فرزندان ناراضى باشند و خداى ناکرده آنها نفرین کنند ممکن است، خداوند بر چنین فرزندانى که موجب ناراحتى والدین شوند قهر و غضب نماید.
از این رو باید در هر شرایطى احترام آنها را نگه داشت هر چند در بعضى اوقات دربرخورد با فرزندان خود دچار اشتباه شوند. البته توجه به این نکته لازم است که خداوند همه انسانها را در مقابل اعمال و رفتارى که انجام مى دهند مورد سؤال قرار مى دهد و والدین نیز باید پاسخگوى اعمال و رفتار خود باشند بنابراین در همه حال ما وظیفه داریم به والدین خود احترام بگذاریم حتى اگر آنها به ما بى احترامى کنند.
فقط اگر آنها بخواهند ما را به کار حرامى وادار کنند یا از انجام تکلیف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها لازم و صحیح نیست چه اینکه اطاعت خداوند بر هر کس دیگر حتى والدین نیز مقدم است.
اهمیت احترام به پدر و مادر و نیکی کردن به آنها در سطحی است که قرآن کریم در 9 مورد از آن سخن آورده است.
– در سه جا، احسان به پدر و مادر را در کنار توحید و یکتاپرستی ذکر می کند: «و اعبدوا الله ولاتشرکوا به شیئا و بالوالدین احسانا؛ و خدا را بپرستید، و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید» (نساء، آیه 36 – بقره، آیه 83 – انعام، آیه 151).
– و نیز در سه جای دیگر، احسان به پدر و مادر را به عنوان وصیت الهی مطرح می کند:«و وصینا الانسان بوالدیه حسنا؛ ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند» (عنکبوت، آیه 8 – لقمان، آیه 14 – احقاف، آیه 115)
– همچنین در سه مورد تکریم و نیکی به پدر و مادر را از زبان پیامبران الهی(ع) نقل می کند: «ربنا اغفرلی و لوالدی و للمؤمنین یوم یقوم الحساب؛ پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنین را در آن روزی که حساب برپا می شود بیامرز» ابراهیم، آیه 41 – مریم، آیه 32 – نوح، آیه 28).
– امام باقر(علیه السلام) می‌فرمایند: «خداوند در چند چیز رخصت و ترک را روا ندانسته است از جمله: نیکی به پدر و مادر چه خوب باشند آن دو و چه بد» (اصول کافی، ج 2، ص 129، ح 15).به هر حال، نیکی و احسان به پدر و مادر و خشنودی آنان را فراهم کردن حتی اگر کافر باشند لازم است و سعادت دنیا و آخرت را به همراه می آورد چنان که امام صادق(ع) به جوان نومسلمان، در حق مادر مسیحی اش توصیه فرمود (همان، ص 128، ح 11).
– نیکی و احسان به آنان و مادر، پس از مرگشان؛ نیز راه گشای سعادت فرزند می گردد: رسول خدا(ص) فرمود: «آقای خوبان در روز قیامت، کسی است که به پدر و مادرش پس از مرگشان نیکی کند» (بحار، ج 71، ص 84، ح 94، تحف العقول، ص 46).- خلاصه کلام آن که دلیل این همه احترام و نیکی در حق پدر و مادر در یک چیز است و آن بزرگترین نعمت خداوند یعنی حق حیات است که اگر پدر و مادر نبودند؛ فرزندانی هم به وجود نمی آمدند از این رو هر چه درباره پدر و مادر احترام و احسان شود به جا خواهد بود.
در زیر به بعضی از وظایف و مسؤولیت های فرزندان در قبال والدین اشاره می شود(برگرفته از سوره ی اسراء آیه 23 و 24):
1. اطاعت و فرمانبرداری از پدر و مادر.
2. نیکی و احسان و خدمت به پدر و مادر.
3. اف و سخن رنجش آور به پدر و مادر نگفتن .
4. بر سر والدین داد و فریاد نکردن (بلکه با آنها با سخن نیکو صحبت نماید).
5. بال تواضع و فروتنی را برای والدین , فرود آوردن .
6. حتی المقدور نیازهای والدین را برآوردن .
7. احترام والدین را نگه داشتن ؛ در زیر به مواردی از آن اشاره می شود:
الف) جلو والدین , پاهایش را دراز نکند.
ب ) در مناسبت های مختلف مثل روز مادر یا روز پدر, هدیه به آنها بدهد.
پ)صدایش را از ایشان بلندتر نکند .
ت) درامورزندگی ،قبل از هرکسی ،با ایشان مشورت کند.
ث)مسائل واموررا به اطلاع ایشان برساند ، وباصداقت تمام باایشان سخن بگوید .
ج ) از شوخی های نابجا و زدن حرف های زشت ، پیش آنها پرهیز و اجتناب کند.
چ)به سؤالات ایشان باادب واحترام وصداقت پاسخ گوید، واز تعدد سؤالات اظهار ناراحتی نکند.
د) در حق آنها و برای سلامتی آنها دعا کند.
ه ) در کارهای خانه به آنها کمک کند.
آنچه در این زمینه اصل است، احسان به پدر و مادر و دورى از اذیت و آزار به آنان است. البته این به معناى تسلیم شدن در برابر سلیقه هاى آنان نیست؛ ولى بایستى با تیزهوشى و درایت، شخصیت و مقام آنها را حفظ نمود واحترامشان را نگه داشت.
ناهماهنگى بین جوانان و والدین در بعض موضوعات به خصوص در عصر حاضر، پدیده ای طبیعى است که البته تفاوت سنی زیاد بین والدین و فرزندان به این ناهماهنگی دامن می زند. بسیارى از جوانان از این موضوع اظهار نارضایتى مى کنند هر چند باید به نقطه نظرات فرزندان و برخى خواسته هاى آنها توجه کافى داشت ولى در عین حال نظارت و احیانا دخالت والدین ناظر، امین و مشاور آگاه و دلسوز مى تواند یک منبع معتبر و قابل اعتماد براى دختر و پسر باشد. همفکرى و مشورت جوان با والدین که از تجربه و پختگى لازم برخوردارند مى تواند او را در مهمترین تصمیم هاى زندگى یارى کند و به انتخاب عقلایى منتهى گردد و جوان با آرامش و اطمینان بیشتر به امور مهم زندگى اقدام نماید. نکات زیر، براى ارتقاء ارتباط عاطفی با والدینتان، شما را یاری خواهد کرد:
1- سعى کنید روابط عاطفى خود را با آنها بیشتر کنید و بیشتر از گذشته به ایشان احترام بگذارید
2- خوب است حرف پدر و مادر را در موارد مخالفتشان با شما بشنوید و اگر حرف قابل قبولی دارند و سخن ایشان در واقع حرف حقی است به آن تن دهید و اگر مخالفت آنها را بی مورد می شمارید هرگز به دو گروه مخالف و موافق تقسیم نشوید، دو جبهه در برابر هم را تشکیل ندهید و هر یک بر طبل رأی خود نکوبید. با لحن آرام و همراه با احترام متقابل و روابط عاطفی شایسته به تصحیح عقیده شان بپردازید.
3- سخن رنجش آور به پدر و مادر نگویید
4- با تواضع و فروتنی با آنان رفتار کنید.
5- تا آنجا که می توانید نیازهای والدین را برآورده سازید .
6- هرگز زبان به شکوه و گلایه از آنها نگشایید بلکه از آنها تعریف و تمجید کنید و از زحمات شان تشکر و قدردانی کنید.
7- در حضور دیگران از ویژگی های مثبت آنها تعریف کرده و سپاسگزار آنها باشید.
8- هر جا و در هر موقعیتی که نیازمند کمک شما هستند سریعا و با کمال احترام به خصوص در حضور دیگران به کمک آنها بشتابید
9- نقاط ضعف آنها را به رخشان نکشید و پیش دیگران نیز مطرح نکنید.
10- اگر والدین با شما بد رفتاری کردند سعی کنید تحمل کنید. اینجا از نقاطی است که رحمت ویژه الهی را بدنبال خواهد داشت.
11- انتظار نداشته باشید همان رابطه که بین شما و یکی از دوستان صمیمی تان خارج از خانه، وجود دارد همان نوع رابطه بین شما و والدین‌تان برقرار شود. زیرا علاوه بر جایگاه خاص والدین و رابطه والد – فرزند فاصله سنی بین شما و آنها به طور معمول مانع طبیعی است و اجازه داشتن همان رابطه صمیمانه بین دوستان را به شما نمی دهد.
بر اساس آیات و روایات همه انسان ها و به خصوص انسان های مومن در همه عمر در معرض امتحانات الهی هستند و پیوسته محک زده می شوند تا معلوم شود آیا ادعای ایمان از طرف آنها درست است و یا واقعیتی ندارد. از اینکه هر برخورد شما با آنها یک امتحان الاهی است، غافل نشوید. با مراقبت تمام هر امتحان را پشت سر بگذارید و بدانید قبولی در هر امتحان یک درجه، شما را بالاتر می‌برد و آزمایش مهم‌تری را به دنبال دارد.
4- حال فرض را براین بگذاریم که همان گونه که شما می گویید ،ایشان به شما ظلم می کنند ، باز هم پیشنهاد دیگری داریم ودر این مشکل نیز می توانید از راه حل زیر بهره ببرید :
– اینکه شما فکر می کنید ایشان به شما ظلم می کنند ، شاید به این دلیل است که در کارها وامورات وابستگی بیش از حد ، به ایشان پیدا کرده اید وانتظاراتی از ایشان دارید که به نظرتان حق است وشاید به دلیل همین انتظاراتتان است که احساس تبعیض می کنید ، پیشنهاد مااین است که برای مدتی مثلا یک هفته یاحداکثر یک ماه، بدون اینکه عکس العمل غیر معمولی داشته باشید ،بازیرکی، سعی کنید وابستگی خود را به ایشان کمترکنید وسعی کنید بیشتر روی پای خودتان بایستید، ولی مراقب باشید که بی ادبی وبی احترامی به ایشان ، نداشته باشید.
باید دانست که بزرگترین مانع بر سر راه رشد انسان ، وجود موانعی است که دست و پای روح و فکر او را برای پرواز و هجرت به سوی پیشرفتهای مادی و معنوی می بندند. یکی از این موانع ، وابستگی شدید وغیرمعمول به دوستان و خانواده است.وابستگی به خانواده، والدین، خواهر و برادر و … یکی از ملزومات زندگی اجتماعی است و نشانه سلامت فرد می باشد. ولی اگر وابستگی آنچنان زیاد و شدید باشد، که نمی تواند به امور روزمره و عادی خود رسیدگی کند، غیرعادی و غیرطبیعی است و مانع زندگی تلقی می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر،
1- شما می‌توانید به تفسیر نمونه ذیل آیاتی که به آنها اشاره شد مراجعه بفرمایید. همچنین کتاب گناهان کبیره، اثر ارزشمند شهید دستغیب را مطالعه کنید.
2- – تحکیم خانواده/محمدی ری شهری/انتشارات دارالحدیث
3- حکمت نامه جوان/همان