عزت نفس اعتقاد و باوری است که فرد نسبت به ارزش و اهمیت خودش دارد. عزت نفس در کودکان اهمیت بالایی دارد. تحقیقات حاکی از آن است که بسیاری از رفتارهای آسیب‌زای کودکان مانند بزهکاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی، پرخاشگری و … ناشی از ضعف عزت نفس در کودکان است. حال مسئولیت والدین در قبال ایجاد و افزایش عزت نفس در کودکان چیست؟ چگونه می‌توان عزت نفس در کودکان را تقویت کرد؟ با چند توصیه‌ی ما برای ایجاد عزت نفس در کودکان همراه باشید.

عقب بایستید و بگذارید کود‌ک‌تان خودش تصمیم بگیرد

یکی از مسئولیت‌های والدین برای ایجاد عزت نفس در کودکان این است که آنها را برای حضور در جامعه آماده کنند و فرد شایسته‌ای تحویل جامعه بدهند. حتی اگر برا‌ی‌تان سخت است، عقب بایستید و اجازه بدهید کود‌ک‌تان خطر کند، انتخاب کند، مشکلاتش را خودش حل کند و به تلاشش احترام بگذارید.

مضرات تشویق بیش از حد کودکان بیشتر از مزایای آن است

عزت نفس از احساس امنیت، عشق و افزایش صلاحیت فرد برای انجام کارهای مختلف سرچشمه می‌گیرد. کودک باید با تلاش و صرف وقت توانایی خود را بهبود ببخشد. تشویق کودکان وقتی که کاری را به خوبی انجام می‌دهند، مفید است. ولی مضرات تشویق بیش از حد کودکان بیشتر از مزایای آن است. وقتی که به کودک‌تان می‌گویید که این کار را خارق‌العاده و بی‌نقص انجام دادی، باعث می‌شوید سطح توقع کودک از خودش کاهش یابد. در نتیجه کودک فشار بیشتری به خودش نمی‌آورد. در حالی‌که اعتمادبه‌نفس از طریق تمرین و ممارست، شکست و تلاش مجدد به وجود می‌آید.

سارا که چهار پسر یک تا نه ساله دارد، معتقد است تعریف و تمجید مداوم از کودکان، باعث نابودی عزت نفس آنها می‌شود. وقتی که کودکان فکر کنند کاری را بی‌نقص انجام داده‌اند، ممکن است در پی این تصور دیگر تلاشی برای بهتر شدن نکنند. یا تلاش کنند همه‌ی کارها را بی‌نقص انجام بدهند که این هدف با توجه به سختی بعضی از کارها غیرممکن است. تحسین بیهوده‌ی کودک باعث گمراهی او می‌شود. مثلا اگر فرزندتان کلمه‌ای را اشتباه تلفظ کند و شما بگویید که تلفظ‌ او عالی است، دیگر کودک نمی‌تواند به غریزه‌ی خود اعتماد کند. همچنین به مرور می‌فهمد تعریف و ستایش شما فقط یک دروغ توخالی است.

وقتی به کودک‌تان بگویید که باهوش‌ترین، بهترین و بااستعدادترین کودک است، او در ادامه‌ی زندگی خود با واقعیت‌های تلخی مواجه خواهد شد. شما فردی خودشیفته را تربیت می‌کنید که گمان می‌کند هر کاری که انجام بدهد، درست است. دیر یا زود کودک‌تان متوجه می‌شود تصوراتی که از خودش دارد، درست نیست.

بگذارید کودک‌تان خطرات یا اشتباهات کوچک را تجربه کند

زمانی که کودک‌تان اشتباهات کوچکی انجام می‌دهد، عقب بایستید و دخالت نکنید. ویکتوریا اسپویک مدیر عامل شرکتی در زمینه‌ی خدمات مراقبتی از کودکان و مادر ۸ فرزند می‌گوید: برای ایجاد اعتمادبه‌نفس در کودکان، آنها باید تصمیم بگیرند، فرصت‌های خود را امتحان کنند و مسئولیت کارهای خود را به عهده بگیرند. در حالی‌که بسیاری از والدین همیشه مانع از تلاش و شکست خوردن کودک‌شان می‌شوند.

اسپویک می‌گوید: یک بار پسر دو ساله‌ام (فریزر) یک بطری آب پرتقال در دست داشت و می‌خواست آن را در لیوانی بریزد. من به جای اینکه کاری انجام بدهم، فقط ایستادم و نگاه کردم. با اینکه آب پرتقال روی زمین می‌ریخت، ولی فرصت امتحان کردن را از او نگرفتم. سپس بهترین بخش کار فرا رسید. او از پیشخدمت تقاضای یک دستمال کرد و با آن شروع به تمیز کردن آب پرتقال روی زمین کرد. او توانست مشکل خودش را مانند بزرگسالان حل کند.1

بگذارید کودک خودش انتخاب کند

اسپویک می‌گوید: وقتی کودکان تصمیماتی بگیرند که مناسب سن‌شان است، احساس قدرت می‌کنند. کودکان از دو سالگی کم‌کم به عواقب تصمیمات‌شان فکر می‌کنند. زمانی که کودکان تفاوت سرما و گرما را متوجه شدند، بگذارید خودشان لباس‌شان را انتخاب کنند. آنها باید بتوانند از بدن خود مراقبت کنند و مسئولیت تصمیمات‌شان را بپذیرند.

بگذارید کودک‌تان در کارهای خانه کمک کند

برای تقویت عزت نفس در کودکان به آنها فرصت بدهید تا شایستگی‌های خود را نشان بدهند و احساس کنند کمک‌شان باارزش است. به عنوان مثال وقتی که در سنین خردسالی هستند، از آنها بخواهید در آشپزی، مرتب کردن میز و تخت‌شان کمک کنند.

آنها را تشویق کنید تا علایق‌شان را با اشتیاق دنبال کنند

یکی از راه‌های افزایش اعتمادبه‌نفس در کودکان تشویق آنها به پیگیری علایق‌شان است. آنها را تشویق کنید تا کار موردنظرشان را به انتها برسانند. مهم نیست که کار موردنظر چیست. این کار می‌تواند حتی پشت سر گذاشتن مراحلی در یک بازی ویدئویی باشد. مهم این است که آنها به کاری که شروع کرده‌اند بچسبند و آن را به پایان برسانند.

نگران شکست خوردن کودک‌تان نباشید

اگر کودک‌تان از تیم فوتبال مدرسه کنار گذاشته شود یا نتواند جدول ضرب را به خاطر بسپارد چه واکنشی نسبت به آن دارید؟ بسیاری از والدین فکر می‌کنند جنگیدن و شکست خوردن باعث کاهش عزت نفس کودک می‌شود. در حالی‌که این اتفاق یک فرصت طلایی برای ساختن عزت نفس کودک است.2

روی آن فکر کنید

تیلور می‌گوید بسیاری از والدین این مسئله را شکست تلقی می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند تقلا و شکست، به عزت نفس کودک‌شان آسیب می‌زند اما این در واقع یک فرصت طلایی برای ساختن آن است.

نشان دهید که عشق شما بدون قید و شرط است

به کودک خود اجازه دهید تا بفهمد حتی زمانی که شکست می‌خورد یا تصمیمات اشتباه می‌گیرد باز هم او را دوست دارید. سوپیک به این مسئله اشاره می‌کند که اگر شما فقط درمورد عملکرد صحبت کنید او فکر می‌کند که او را فقط به خاطر کارنامه یا نقش رهبری که در بازی دارد دوست دارید.

مطمئن شوید که اهداف کودک‌تان قابل دسترس و در سطح متناسب با توانایی‌های او باشند

این به این معناست که به او پیشنهاد دهید تا به لیگ خانگی (مسابقاتی که تمام اعضاء آن از یک مجموعه هستند) که در آن جا می‌تواند یک ستاره باشد بپیوندد تا این‌که آخرین فرد انتخابی در تیم الف باشد. مک لیود، این درس را زمانی یاد گرفت که پسرش الکس کلاس دوم بود. الکس در خواندن احساس ناتوانی می‌کرد و آماده دست کشیدن از آن بود که مک لیود با کتاب‌های خانه درخت جادویی که کمی پایین‌تر از سطح الکس بود به خانه آمد. او می‌گوید الکس هر دو روز یک بار یک بخش را می‌خواند و آن‌قدر به خودش افتخار می‌کرد که خواندن مجموعه کتاب‌های Goosebumps را شروع کرد. سپس مادر با پسرش درمورد این صحبت کرد که چگونه انتخاب الکس برای تمرین کردن، جواب داده است و پشتکار او را نیز تحسین کرد.

تشویق مناسب داشته باشید.

تیلور می‌گوید اگرچه تشویق معمولا به صورت اشتباه به کار می‌رود اما زمانی که خاص و درست باشد، برای ساخت عزت نفس کودکان بسیار ارزشمند است.

لورنا کراس، معلم موسیقی سابق، به یاد می‌آورد که از دانش آموزان گروه کر خود می‌خواست که یک  «فایل تحسین » که پر از تحسین و تمجیدهایی که دریافت کرده‌اند است، داشته باشند. هر وقت نام خود را در یک برنامه یا مقاله روزنامه دیدند یا از کسی تعریفی شنیدند، آن را در آن فایل بگذارند. وقتی کودک روز بدی داشت، می‌تواند آن تحسین و تمجیدها را درآورد و همه کارهای درستی که انجام داده‌ است را بخوانند و این کار باعث می‌شود احساس بهتری نسبت به خودش داشته باشد.

تیلور می‌گوید این فایل تحسین خیلی موثر است زیرا خاص بودن آن‌ها را به خودشان نشان می‌دهد و به آن‌ها می‌آموزد که تمرین، پاداش دارد. سوپیک می‌گوید و این تمرین – تلاش – است که باید در مرکز تحسین قرار بگیرد. فقط به او نگویید بازی خوبی بود. بگویید پاسی که به هم تیمی خود دادی عالی بود.

به یاد داشته باشید که یک تحسین غیر مستقیم کوچک مثلا یک ستاره روی برنامه آن‌ها تاثیر شگفتی دارد. مادر نانسی بوتلو، خلاق‌تر است. او کاری می‌کند که کودکانش، کمی تعریف را یواشکی بشنوند. من به دوستانم می‌گویم که معلم مارگارت چه‌قدر مهربان است یا دیدم که بریجیت در بستن کفش‌های خود چه‌قدر تلاش می‌کند. گل از گل بچه‌ها می‌شکفد. چون بچه‌ها گوش ایستاده بودند ، می‌دانستند حرف‌های من واقعی است و من فقط نمی‌خواهم کاری کنم که احساس خوبی به آن‌ها دست دهد.3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.cps.yazdedu.ir
3.www.tarhvareh.com