پیوند قلب

پیوند قلب، عملی است که در آن قلب بیمار مبتلا به نارسایی قلبی که با دارو و جراحی درمان نشده، با قلب یک اهدا کننده سالم جایگزین می شود. در حالی که پیوند قلب یک عمل بزرگی است اما با مراقبت و پیگیری های منظم بعد از آن، احتمال زنده ماندن بیمار را افزایش می دهد.

عمل جراحی پیوند قلب، یک روش قلب باز است که چندین ساعت طول می کشد. در صورتی که بیمار سابقه جراحی های قبلی دیگری داشته باشد، جراحی پیچیده تر خواهد شد و مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید.

پیوند قلب بیشتر برای درمان نارسایی قلبی انجام می شود. نارسایی قلبی در مرحله پایانی، نوعی بیماری است که در آن عضله قلب در تلاش برای پمپاژ خون در بدن به شدت شکست می خورد. این بدان معناست که سایر درمان ها دیگر تاثیری در روند بهبودی بیمار ندارند. نارسایی قلبی مرحله نهایی نارسایی قلبی است.

علل اصلی نارسایی قلبی در بزرگسالان عبارت است از:

بیماری عروق کرونر

بیماری دریچه قلب

نقص مادرزادی قلب

سابقه نارسایی پیوند قلب

ضعف عضله قلب (کاردیومیوپاتی)

ریتم های غیر طبیعی خطرناک قلب (آریتمی بطنی)

در کودکان، نارسایی قلبی بیشتر در اثر نقص مادرزادی قلب یا کاردیومیوپاتی ایجاد می شود. پیوند بقیه اعضاء می تواند همزمان با پیوند قلب (پیوند چندگانگی) در افرادی که شرایط خاصی دارند، انجام گیرد.1
 

تاریخچه پیوند قلب

نخستین پیوند قلب انسان در سال ۱۹۶۷ صورت گرفته ‌است. در سال ۱۹۶۷، قلب یک قربانی ۲۶ ساله سانحه رانندگی به یک فروشنده ۵۴ ساله پیوند شد. این پیوند توسط کریستیان بارنارد، جراح اهل آفریقای جنوبی انجام گرفت. علیرغم این که گیرنده قلب فقط  ۱۸روز زنده ماند، اما گزارش ها این عمل را، تاریخی و موفقیت آمیز توصیف کردند. خبر نخستین جراحی پیوند قلب به سرعت مبدل به تیتر اول خبرهای جهان شد.

این جراحی در کنار خبر قدم گذاشتن اولین انسان روی کره ماه که دو سال بعد اتفاق افتاد، تبدیل به یکی از مهمترین اتفاقات قرن بیستم شد. در طول سال ۱۹۶۸، یکسال پس از اولین پیوند قلب، ۴۷ تیم جراحی قلب در سرتاسر دنیا بیش از صد عمل پیوند قلب را انجام دادند.

اما بحث و جنجالی عمومی که درباره این نوع جراحی درگرفت باعث شد در دهه ۱۹۷۰ موقتاً ممنوع شود. با پیشرفت های تکنیکی در جراحی قلب و بهبود تجهیزات و داروها در این جراحی، پیوند قلب به گزینهٔ درمانی برای بیماران مبتلا به بیماریهای شدید قلبی غیر قابل درمان تبدیل شد.  در حال حاضر پیوند قلب روشی  رایج و تحولی بزرگ در نارسایی های قلبی است و برای رسیدن به اینجا راه بسیار سختی را گذرانده است.2

قلب اهدا شونده چه ویژگی های باید داشته باشد؟

عمل پیوند قلب به برداشتن قلب دچار نارسایی قلبی یک بیمار وجایگزین کردن آن با قلب یک بیمار مرگ مغزی است، بیشترین کاربرد پیوند قلب برای بیمارانی است که نارسایی قلبی شدید دارند که غیر قابل درمان است. در عمل جراحی پیوند قلب، قلب ناسالم و مریض از بدن بیمار برداشته شده و قلبی سالم از بدن اهدا کننده عضو جایگزین آن می‌شود.

برای برداشتن قلب از اهدا کننده باید دو پزشک یا بیشتر تأیید کنند که وی دچار مرگ مغزی شده است. قبل از اینکه شما در لیست انتظار پیوند قلب قرار بگیرید پزشک باید تصمیم بگیرد که این روش بهترین روش برای درمان نارسایی قلب شما است که انتخاب می‌شود. همچنین پزشک باید از اینکه شما توان انجام این عمل را دارید مطمئن شود.

قلب اهداکننده بر اساس نوع تشابه گروه خونی و اندازه قلب و پروتئین های سطح سلول ها و تشابه بافتی به گیرنده انتخاب شود. به عنوان گیرنده پیوند قلب، شما باید داروها را برای جلوگیری از پس زدن قلب جدید در اثر کارکد های سیستم ایمنی بدنتان مصرف کنید. این داروها داروهای سرکوب کننده ایمنی هستند. تیم پزشکی شما میزان داروهای ضد فشار خون و دارو های لازم برای تضعیف سیستم ایمنی بدنتان را تعیین می کنند.3
 

موارد منع پیوند قلب

پیوند قلب برای همه بیماران مناسب نیست و برخی از بیماران با داشتن شرایط زیر ممکن است کاندید خوبی برای پیوند قلب نباشند:

کهولت سن

عفونت شدید

شرایط پزشکی مانند بیماری جدی کلیه، کبد، ریه و یا سرطان

شرایط سبک زندگی ناسالم مانند نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن.1
 

آمادگی ها و شرایط گیرنده پیوند قلب

با توجه به شرایط ویژه و حساسیت بالای عمل پیوند قلب و مراقبت های پس از عمل جراحی عمل پیوند قلب را نمی‌توان برای همه بیماران انجام داد. با دلایل فوق عمل پیوند قلب نیاز به ارزیابی های دقیق و آمادگی هایی دارد.  فرایند ارزیابی توسط تیم تخصصی پیوند قلب انجام می‌شود، تا با تحلیل شرایط و اطلاعات بالینی بیمار مشخص شود آیا فرد آمادگی و شایستگی های لازم برای انجام پیوند قلب را داراست یا خیر.

تیم پیوند قلب شامل یک جراح قلب و عروق ، یک متخصص بیهوشی ، یک کاردیولوژیست ، یک پرستار مراقبت های ویژه قلب، یک یا دو دستیار آموزش دیده برای جراحی پیوند قلب، یک مددکار اجتماعی ، یک روانشناس یا روانپزشک و یک متخصص تغذیه تشکیل می‌دهند.

فرایند ارزیابی پیش از عمل پیوند قلب شامل موارد زیر می باشد:

تستهای آزمایشگاهی: تعیین گروه خونی واندازه گیری هموگلوبین و تستهای عملکرد کبدی و کلیوی و تستهای بیوشیمی.

بررسی از نظر هپاتیت و ایدز وعفونتهای ویروسی نظیرسایتومگالوویروس و ابشتین بار ویروس.

بررسی از نظر سل وبیماریهای قارچی.

اندازه گیری آنتی ژن اختصاصی پروستات در آقایان و تست پاپ اسمیر در خانم‌ها.

سایر تستهای آزمایشگاهی بر اساس شرایط خاص.

بررسی های رادیولوژی شامل: آنژیوگرافی عروق کرونر ,اکوکاردیوگرافی ,عکس رادیولوژی و سی تی اسکن قفسه سینه و سونوگرافی کامل شکم و لگن.

بررسی های قلبی و ریوی شامل: تست عملکرد ریوی, تست ورزش ، اکوکاردیوگرافی

بررسی سلامت دهان و دندانها

با توجه به تاریخچه بیماری‌ها ، نتایج معاینات بالینی و تست‌های تشخیصی تیم پیوند تصمیم خواهد گرفت که آیا فرد شرایط لازم برای انجام پیوند قلب را دارا می باشد یا خیر. اگر فرد از جانب تیم پیوند قلب مورد تایید قرار گرفت ، آنگاه در لیست پیوند قلب قرار می‌گیرید.

تیم پیوند اطلاعاتی در حد نیاز، در مورد شرایط خود بیمار و پروسه عمل جراحی در اختیار بیمار قرار می دهد. مدت زمانی که بیمار در لیست انتظار خواهد بود می تواند از چند روز تا چند سال بسته به وخامت شرایط بالینی، موجود بودن عضو پیوندی و سازگاری آن تفاوت کند.2

روش انجام جراحی پیوند قلب

عمل پیوند قلب عمل قلب باز بوده و در بیمارستان انجام می‌شود. انجام این فرایند به شدت به وضعیت سلامتی شما و مهارت پزشک بستگی دارد. جراحی پیوند قلب تقریبا چهار ساعت طول می کشد. در طی آن زمان، برای نگه داشتن جریان خون در سراسر بدن شریان های اصلی را به دستگاه قلبی – ریوی (بایپاس قلبی ریوی) متصل می کنند و خون به دیگر نقاط بدن پمپ می شود.

وقتی که خون به طور کامل به دستگاه بایپاس منتقل شد و به وسیله دستگاه پمپ می‌شود و قلب ناسالم و مریض شما از سینه خارج می‌گردد. قلب اهدایی در محل خود قرار داده می‌شود. زمانی که قلب جدید در محل قرار داده شد عروق خونی را به دقت به آن متصل می‌کنند تا هیچ گونه نشتی به وجود نیاید.

وقتی قلب جدید به طور کامل به بدن متصل شد، گردش خون از طریق دستگاه بایپاس قطع شده و قلب وارد سیستم می‌شود. پس از بازگشت قلب، دستگاه بایپاس از بدن جدا می‌شود. قلب با یک شو ک و ضربه کوچک شروع به کار می‌کند و ضربان آن مجدداً شروع می‌شود. بعد از این مراحل یک ضربان ساز موقتی را به بدن شما وصل می کنند تا برای مدت کوتاهی به یک ضربان ساز یا پیس میکر در بیرون از بدن قلب شما را به تپش وادارد. این کار در صورت نیاز در زمان ریکاوری اولیه بعد از عمل انجام می‌شود.3
 

عوارض پیوند قلب

علاوه بر خطرات جراحی قلب باز، از جمله خونریزی، عفونت و لخته شدن خون، عوارض احتمالی پیوند قلب شامل موارد زیر است:
 

رد پیوند

یکی از مهمترین خطرات بعد از پیوند قلب این است که سیستم ایمنی بدن بیمار، قلب اهدایی را به عنوان یک ماده خارجی شناسایی و به آن حمله کند و باعث رد قلب پیوندی شود. برای همین بیمارانی که تحت جراحی های پیوند قرار می گیرند باید برای جلوگیری از رد آن به طور مادام العمر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مصرف کنند.

علاوه بر آن، بیماران باید معاینات پزشکی خود را به طور منظم پیگیری کنند. رد پیوند قلب اغلب بدون بروز هیچ علائمی اتفاق میفتد. برای تشخیص رد و یا عدم رد پیوند بیمار باید در سال اول پس از پیوند، بیوپسی مکرر قلب انجام دهد اما اغلب پس از گذشت یک سال بیمار به بیوپسی نیاز نخواهد داشت. در طی بیوپسی، یک لوله از راه رگ در گردن یا کشاله ران وارد قلب بیمار شده و از بافت قلب نمونه برداری می شود.
 

اختلال در شریان های قلبی

پس از پیوند قلب، ممکن است که دیواره شریان های قلب بیمار ضخیم و سفت شده و منجر به اختلال در شریان ها قلبی شود. این اختلال می تواند گردش خون را مختل و باعث حمله قلبی، نارسایی قلبی، ورم مفاصل قلب یا ایست ناگهانی قلبی شود.

عوارض جانبی دارو

داروهای سرکوب کننده های سیستم ایمنی بدن که بیماران بعد از پیوند باید به صورت مادام العمر عمر آن ها را مصرف کنند، می تواند باعث آسیب جدی به کلیه و سایر اندام های بدن شود. این دارو ها همچنین می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست و لب و لنفوم غیر هوچکین و عفونت را افزایش دهند. بسیاری از بیمارانی که تحت پیوند قلب قرار می گیرند ممکن است در سال های اول بعد از پیوند به علت عفونت های مکرر در بیمارستان بستری شوند.1

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.dr-sarzaeem.ir
3.www.drdr.ir