هورمون پرولاکتین چیست؟

هورمون پرولاکتین که یک هورمون پروتئینی است، از غده ی هیپوفیز در مغز ترشح میشود و عمدتا باعث شیردار شدن سینه ی زن پس از زایمان میشود. این هورمون به مقدار کم در مردان و زنان غیر باردار هم وجود دارد. پرولاکتین در ترشح هورمون های استروژن و تستوسترون موثر است همچنین در بارور شدن شخص نقش اساسی را ایفا میکند و اگر میزان این هورمون کم باشد پزشک با تشخیص و تجویز دارو سعی در برقرار کردن میزان تعادل آن میکند.1
 

هورمون پرولاکتین چه کارکردهایی دارد؟

پرولاکتین که با نام های لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ هم شناخته میشود نقش اصلی را در تحریک غدد شیرساز در سینه ایفا میکند. در قسمت هایی از کبد و کلیه و غدد تناسلی هم گیرنده های پرولاکتین وجود دارد. همچنین این هورمون در بروز میل جنسی نقش مهمی دارد و غالبا با مکیدن سینه میزان آن افزایش میابد به همین دلیل گاها از آن به عنوان هورمون عشق نام برده میشود. میزان ترشح این هورمون در شب ها بیشتر از روزها است.1

علائم غیرطبیعی بودن میزان پرولاکتین در زنان و مردان

زنان

زنانی که علائم پرولاکتینوما دارند باید آزمایش پرولاکتین را انجام بدهند. پرولاکتینوما، توموری غیرسرطانی در غده‌ی هیپوفیز است که سطح بالایی از پرولاکتین تولید می‌کند. علائم آن در زنان به این شرح است:

سردردهای بی‌دلیل؛

نقص در بینایی؛

شیرریزش در دورانی غیر از شیردهی یا زایمان؛

درد و ناراحتی در طول برقراری رابطه‌ی جنسی؛

رشد غیرعادی موهای بدن و صورت؛

آکنه غیرعادی.

این آزمایش به‌خاطر بررسی میزان پاسخ‌گویی بدن نسبت‌به درمان تومور انجام می‌شود. علاوه‌براین، آزمایش پرولاکتین درصورت وجود مشکلات باروری و قاعدگی نامنظم نیز باید انجام بشود. به‌کمک آزمایش نام‌برده امکان تشخیص سایر مشکلات غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس هم وجود دارد.

مردان

مردان نیز درصورت تجربه‌ی علائم پرولاکتینوما باید آزمایش پرولاکتین را انجام بدهند. نشانه‌ها در مردان به صورت زیر است:

سردردهای بی‌دلیل؛

نقص در بینایی؛

کاهش میل جنسی یا مشکلات باروری؛

اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)؛

فقدان غیرعادی مو در بدن و صورت.

این آزمایش برای این موارد هم استفاده می‌شود:

کشف اختلالات بیضه‌ها یا نعوظ؛

بررسی مشکلات غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس.2

میزان پرولاکتین چگونه بر باروری تاثیر می گذارد؟

برای زنان، میزان بالای پرولاکتین در خون می تواند باعث جلوگیری از تولید استروژن شود.

سطح پایین استروژن باعث دوره های پیرودی نامنظم می شود و یا دوره ها را به طور کامل متوقف می کند، محرک تعاملات جنسی را کاهش می دهد و باعث خشکی واژینال می شود.

برای مردان، میزان بالای پرولاکتین منجر به اختلال عملکرد نادرست و ناتوانی جنسی می شود.

این اثر در مردان به این دلیل است که پرولاکتین می تواند از تولید هورمون تستوسترون در مغز جلوگیری کند.

در برخی موارد، ممکن است باعث بروز نازایی شود اما این اتفاق نادر است.3
 

بالا بودن پرولاکتین به چه معناست؟

پایین بودن سطح پرولاکتین در مردان و زنان، موضع نگران‌کننده‌ای نیست، اما بالا بودن سطح آن که با عنوان هایپرپرولاکتینوما شناخته می‌شود که احتمالا وجود مشکلاتی را به‌همراه دارد. ۱۰ درصد از جمعیت افراد بالغ دچار این مشکل هستند. بالا بودن سطح پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی طبیعی است.

علت وقوع هایپرپرولاکتینوما می‌تواند بی اشتهایی عصبی، بیماری کبدی و کلیوی و کم کاری تیروئید باشد. کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث بزرگ‌شدن غده هیپوفیز بشود. این مشکل با درمان‌های هورمونی تیروئید رفع می‌شود. سطح بالای پرولاکتین می‌تواند نتیجه‌ی تومورهای هیپوفیز نیز باشد. این تومورها باید ازطریق جراحی یا درمان دارویی ازبین بروند.

برخی از انواع داروهای خاص نیز باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شوند. برای مثال، داروهای روان‌پزشکی مانند ریسپریدون و هالوپریدول باعث افزایش سطح این ماده در بدن می‌شوند. متاکلوپرامید نیز از این دسته داروهاست. این دارو عموما برای درمان رفلاکس معده یا درمان حالت تهوع ناشی از مصرف داروهای درمان سرطان استفاده می‌شود.

برخی از عوامل استرس زا نیز باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شوند. مثلا کاهش قند خون، فعالیت‌های ورزشی شدید، حتی در برخی از موارد نیز ناراحتی‌های خفیف هم می‌تواند روی آن اثر بگذارد. اگر پرولاکتین در بدن‌تان افزایش پیدا کرد بهتر است سطح استرس را کاهش بدهید و میزان قند خون را در بدن خود کنترل و تنظیم کنید.

شنبلیله، شبدر قرمز یا رازیانه نیز باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شود. اگر فکر می‌کنید سطح این ماده در بدن‌تان بالا است، نباید از مواد نام‌برده استفاده کنید.2
 

علل سطح پرولاکتین غیر طبیعی

به طور معمول ، آقایان و زنان غیر باردار فقط اندکی از پرولاکتین در خون خود دارند. هنگامی که سطح بالایی دارید ، این می تواند ناشی از:

پرولاکتینوما (تومور خوش خیم در غده هیپوفیز شما که باعث تولید پرولاکتین بیش از حد می شود)

بیماری های موثر بر هیپوتالاموس (بخشی از مغز که غده هیپوفیز را کنترل می کند)

بی اشتهایی ( اختلال خوردن )

داروهایی که برای درمان افسردگی ، روان پریشی و فشار خون بالا استفاده می شود.

آسیب دیدگی یا سوزش قفسه سینه (برای مثال ، زخم ، زونا ، یا حتی سینه بند که خیلی تنگ است)

همچنین بیماری کلیوی، نارسایی کبد و سندرم تخمدان پلی کیستیک (عدم تعادل هورمون که بر تخمدان ها اثر می گذارد) همه می توانند بر توانایی بدن در از بین بردن پرولاکتین تأثیر بگذارند.4

آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می‌شود؟

برای اطلاع از میزان پرولاکتین و تشخیص طبیعی بودن آن باید آزمایش بدهید. این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون است. مانند سایر آزمایش ها با سرنگ از شما خون گرفته میشود و سپس نمونه خون شما بررسی میشود.
 

شرایط آزمایش هورمون پرولاکتین

بهترین زمان برای انجام این آزمایش صبح ها و تقریبا 2 ساعت بعد از بیدار شدن است

قبل از انجام آزمایش سعی کنید فعالیت های بدنی مثل ورزش یا پیاده روی انجام ندهید

حداقل از 12 ساعت قبل فعالیت و تماس جنسی یا تحریک سینه نداشته باشید

شب قبل از آزمایش لبا خواب راحت بپوشید و از پوشیدن لباس تنگ مخصوصا در ناحیه ی سینه اجتناب کنید

اگر به هر دلیلی نتوانستید موارد بالا را رعایت کنید، آزمایش را به روز دیگری موکول کنید.1
 

روش های درمان پرولاکتین چیست؟

تجویز دارو

داروهای بروموکریپتین و کابرگولین باعث کاهش پرولاکتین میشوند. دارو درمانی روی اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینوما جواب دهی مثبت دارد.
 

جراحی

اگر دارو درمانی موثر نباشد، برای برداشتن تومورهای غده ی هیپوفیز از جراحی استفاده میشود. همچنین در مواردی که این تومورها باعث اختلالات بینایی بشوند هم باید از جراحی استفاده کرد.
 

پرتو درمانی

اگر هر دو روش دارو درمانی و جراحی جواب ندهند، برای کوچک کردن تومورهای غده ی هیپوفیز از پرتودرمانی استفاده میشود.1

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.chetor.com
3.www.namnak.com
4.www.beytoote.com