انزوا طلبی و گوشه گیری چیست؟

انزوا طلبی الگویی نسبتا ثابت از ویژگی‌های شخصیتی است که شامل ترس از طرد شدن، اعتماد به نفس پایین و احساس شرم و خجالت در روابط می‌شود. این افراد تنها ماندن را ترجیح می‌دهند و فقط در صورتی که نسبت به افرادی حس اعتماد سازی شکل گرفته باشد وارد رابطه می‌شوند. از منظر تخصصی روان شناسی دو تیپ گروه هستند که این ویژگی‌ها را دارند اما وجه تفارق آن‌ها مهم است.

تیپ شخصیتی اسکیزویید که الگوهای رفتاری انزواطلبانه آن‌ها کاملا از سر بی میلی به ارتباط است و خود از چیزی که هستند رضایت دارند. اما تیپ انزواطلب دیگر الگوهای رفتاری اجتنابی‌شان به دلیل ترس از پذیرفته نشدن و طرد و انتقاد از سوی دیگران است و گاه می‌تواند نشانه‌ای از وجود افسردگی باشد. آن چه در این خوانش منظور است دومین تیپ رفتاری است و نه شخصیت اسکیزویید.1
 

کمرویی و گوشه‌گیری کودکان به این شکل‌ها بروز می‌کند

بی‌میلی اجتماعی

کودک اشتیاقی برای بازی با همسالان خود (آشنا و ناآشنا) ندارد و زمانی که با کودکان است، ترجیح می‌دهد به تنهایی بازی کند و شیء‌گراست تا مردم‌گرا و نکته مهم این است که در این حالت از تعامل با همسالان ترس ندارد و در صورت اجبار، وارد فعالیت گروهی می‌شود و بخوبی با دیگران تعامل می‌کند.
 

ناظر و تماشاچی

کودک تمایل دارد با کودکان و همسالان خود بازی کند ولی به دلیل اضطراب اجتماعی، از نزدیک شدن به کودکان اجتناب می‌کند و گوشه‌ای می‌ایستد و فقط نظاره‌گر بازی کودکان می‌شود.
 

انزوای اجتماعی

کودک نه‌تنها تمایل به تنها بازی کردن ندارد بلکه از بازی کردن با دیگران نیز گریزان است و رفتارهای او از لحاظ بالینی، با خجالت شروع و با خشم و گاهی افسردگی همراه می‌شود.2

علل انزواطلبی در کودکان و نوجوانان

_ تحقیر شدن کودک در جمع‌های مختلف و شکست خوردن کودک و نوجوان در جنبه‌های مختلف تحصیلی، خانوادگی

_ به کارگیری شیوه‌های تربیتی سخت‌گیرانه و وسواس‌گونه برای کودک و نوجوان

_ فشارهای روانی زیاد در محیط خانه و مدرسه و نداشتن امنیت روانی

_ کمبود محبت از جانب خانواده و محیط مدرسه

_ اختلالات یادگیری، اختلال در تکلم و گوش

_ سرزنش کردن بیش از حد کودک و نوجوان

_ بیماری‌های جسمانی و یا نقص عضو از جمله علل گوشه گیری.1
 

راهکارهایی برای مقابله با گوشه گیری در کودکان

برای رفع گوشه گیری در کودکان چه می‌توان کرد؟ درادامه با روش‌هایی آشنا می‌شوید که به والدین کمک می‌کند چطور با کودکان خود ارتباط برقرار کنند.
 

۱. نسبت به علایق فرزندان خود اشتیاق نشان دهید؛ حتی اگر کاملا موافق نباشید

این یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای مقابله با گوشه گیری در کودکان و برقراری ارتباط با آنها در تمامی سنین است.
 

۲. به کودک بگویید که از ناامیدی‌ها، نارضایتی‌ها و سرخوردگی او اطلاع دارید

زمانی که با کودک خجالتی و گوشه‌گیر خود ارتباط برقرار می‌کنید، از او بپرسید که چه چیزهایی در زندگی او منصفانه نیست. این روش در اکثر مواقع می‌تواند آغازکننده‌ی گفت‌وگوی شما باشد. به کودک خود بگویید که احساس خشم و سرخوردگی او را می‌شناسید و می‌دانید که در شرایط مختلف، چه احساسی داشته است.

با استفاده از این روش، به کودک خود کمک می‌کنید که درباره‌ی احساسات خود حرف بزند. علاوه‌براین، او می‌آموزد که ناامید شدن از خود یا دیگران، بخشی از زندگی است و احساس خشم و بی‌انصافی برای همیشه ماندگار نیست.
 

۳. از تجربه‌های شخصی خود بگویید

چیزهایی که در زندگی تجربه کرده‌اید برای کودک‌تان بازگو کنید؛ مخصوصا شرایطی که احساس غم، اضطراب و ناامیدی را تجربه می‌کردید. آنها باید بدانند که شما نیز با چنین احساساتی آشنا هستید.
 

۴. اگر با مشکل یا مسئله‌ای دائمی در خانواده‌ی خود روبه‌رو هستید، کودک را نیز در روند حل مشکلات دخیل کنید

از او بخواهید که ایده‌های خود را بگوید. برای مثال بخواهید که درباره‌ی روند آماده شدن برای مدرسه، نظر خود را بگوید و از او بخواهید که راهکار بهتری ارائه کند. اگر کودکان بدانند که به نظر آنها اهمیت می‌دهید و برای احساسات‌شان ارزش قائل می‌شوید، با اشتیاق در روند حل مشکلات شرکت می‌کنند. شک نکنید که در بسیاری از مواقع، از راهکارهای آنها شگفت‌زده می‌شوید.
 

۵. به اشتباهات خود اعتراف کنید

اگر به اشتباهات خود اعتراف کنید، کودک شما نیز می‌آموزد که مسئولیت اشتباه خود را برعهده بگیرد. مثلا اعتراف کنید که در گفت‌وگوی قبلی، به‌شدت عصبانی شدید که شاید حق این کار را نداشتید.
 

۶. خردمندانه و منصفانه انتقاد کنید

زمانی که با کودک خود گفت‌وگو می‌کنید، به او بگویید که در چه مواردی درست می‌گوید و پس از آن، موارد اشتباه را بازگو کنید.

۷. هر شب قبل از زمان خواب کودک، ده دقیقه درباره‌ی نگرانی‌ها و مسائل روز گذشته حرف بزنید

اگر حرفی برای گفتن ندارد، پس شما یکی از اتفاق‌های روز را برای او تعریف کنید. از او بپرسید که کدام برنامه‌ی فردا باعث نگرانی یا اشتیاق او می‌شود.

کودکان به‌شدت منتظر چنین لحظه‌هایی هستند. در اکثر موارد، اگر زمانی را به حرف‌زدن با کودک خود اختصاص دهید، به‌سرعت تغییر چشمگیری را در روحیه و انگیزه‌ی کودک مشاهده می‌کنید.
 

۸. به آنها زمان دهید

زمانی که درباره‌ی مسائل و مشکلات مختلف گفت‌وگو می‌کنید، باید به او نیز فرصت حرف‌زدن بدهید. تلاش کنید که در این لحظه، به پاسخ دادن او اصرار نکنید. این روش برخورد مخصوصا برای کودکان پسر اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه ازبین رفتن احساس دفاعی تهاجمی آنها، به زمان بیشتری نیاز دارد. می‌توانید به کودک خود بگویید: «می‌دانم که چه احساسی داری. فردا بیشتر با هم صحبت می‌کنیم تا شاید ایده‌ی جدیدی به ذهن‌مان برسد.»
 

۹. مراقبت اظهارنظر خود درباره‌ی دیگران باشید

اگر دائما از دیگران انتقاد می‌کنید یا اصطلاحا آنها را قضاوت می‌کنید، کودک شما مضطرب می‌شود که مبادا او نیز مورد انتقاد و قضاوت شما قرار دارد.

گوشه گیری در کودکان و تمایل نداشتن آنها به حرف‌زدن، نگرانی بزرگ بسیاری از والدین است. اما اگر صبور باشید و اشتباهات آنها را تحمل کنید، اگر احساسات آنها را درک کنید و بشناسید،‌ اگر از تجربه‌ی ناامیدی و فرسودگی خود حرف بزنید و مهم‌تر از همه، اگر با اشتیاق به علایق آنها بپردازید و برای نگرانی‌های آنها ارزش قائل شوید، گوشه گیری کودکان شما ازبین می‌رود و از احساسات خود با شما حرف می‌زند.3
 

نکات قابل توجه در بهبود کودک گوشه گیر:

ـ از واژه‌های تمسخرآمیز مانند ترسو، خجالتی، دست و پاچلفتی و بی‌عرضه استفاده نکنید.

ـ از سرزنش کودک به دلیل بازی نکردن با همسالان بپرهیزید.

ـ او را با دیگران مقایسه نکنید و اجتماعی بودن اطرافیانش را به رخ او نکشید.

ـ در کودک احساس امنیت ایجاد کنید و از دیگران او را نترسانید.

– از سرزنش کودک گوشه گیر به دلیل بازی نکردن با همسالان بپرهیزید

ـ به کودک برچسب خجالتی بودن نزنید و اگر سوم شخصی در یک جمع از شما پرسید، آیا کودکتان خجالتی است، بلافاصله پاسخ دهید: خیر، کمی زمان نیاز دارد تا به موقعیت جدید عادت کند.

ـ به کودک مسئولیت‌های کوچک بدهید و اعتماد به نفس او را تقویت کنید.

ـ رفتار مثبت و واقعی در کودک پیدا کنید و آنها را برجسته کنید و تشویقش کنید.

ـ در هفته دوبار کودک را به محل بازی کودکان ببرید.

ـ فرزندتان را همان طور که هست، بپذیرید و توقع و انتظار بی‌مورد و بیش از حد نداشته باشید.

ـ درباره تجربیات خوب فرزندتان با همبازی‌هایش صحبت کنید.

ـ متناسب با سن و توانایی فرزندتان یکی دو هنر و تردستی به او بیاموزید (نظیر بازی با طناب یا حلقه پلاستیکی). این کار به کودک کمک می‌کند برای نشان دادن خودش به همسالانش فرصت داشته باشد.

ـ داستان‌های مفهومی و مشارکتی برای کودک بخوانید.

ـ بازی‌های دسته‌جمعی که در آنها بزرگسالان با کودکان مشارکت می‌کنند انجام دهید.4

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.beytoote.com
3.www.chetor.com
4.www.radiokodak.com