تنها ویژگی مورد اختلاف ، مساله جهاد و مبارزه در صف اول میدان است و در بقیه موارد مردان و زنان اشتراکات زیادی در وظایف و ویژگی های یاران امام زمان دارند. در مواردى که یارى کردن مربوط به حالت جنگ و قیام و جهاد باشد، طبیعى است که مردان باید حضور فعالانه ترى داشته باشند؛ چرا که خداوند با توجه به ویژگى هاى جسمى و روحى زنان و مردان، وظایف و تکالیف را قرار مى دهد و سختی ها و مشکلات جنگ، به گونه اى است که نه با جسم زن سازگارى دارد و نه با روح او همخوانى، لذا وظیفه جهاد از دوش آنان برداشته شده است، مگر در زمان ضرورت. در روایتى هم که به حضور سیزده زن اشاره شده بود، آمده که آنان همان گونه که همراه رسول خدا بودند، فعالیت خواهند کرد. جالب این است که این بانوان، از جمله کسانى اند که از دنیا رفته اند و در زمان ظهور باز خواهند گشت و به فعالیت هایى چون مداواى مجروحان و سرپرستى بیماران خواهند پرداخت. طبرى در دلائل الامامة از امام صادق«ع» نقل کرده که که این سیزده زن عبارت اند از: قنواء دختر رشید هجرى، ام ایمن، حبابه والیه، سمیه، زبیده ام خالد، ام سعید حنفیه، ام خالد جهنیه و… دلائل الامامة، ص 314.. بر این اساس یارى رساندن زنان به حضرت، تنها منحصر به جبهه جنگ و شهادت نیست، بلکه عرصه هاى مختلفى چون عرصه فرهنگ، تربیت، اجتماع، و… را نیز در بر مى گیرد. حوزه هایى که در آنها میدان یارى براى زنان، حفظ کرامت زن باز است و قطعاً آنان در حکومت حضرت، مى توانند در این عرصه ها نقش داشته باشند؛ به عنوان نمونه در زمان فعالیت دجال، عده اى از زنان به یارى او مى شتابند و او را تبلیغ مى کنند.
در این باره دو روایت وجود دارد: روایت اول: امّ سلمه ضمن حدیثى درباره علایم ظهور، از پیامبر روایت کرده است که فرمود: «یعوذ عائذ من الحرم فیجتمع الناس الیه کالطیر الواردة المتفرقة حتى یجتمع الیه ثلاث مأة و اربعة عشر رجلاً فیه نسوة فیظهر على کل جبار و ابن جبار …» یعنى: در آن هنگام پناهنده اى به حرم امن الهى پناه مى آورد و مردم همانند کبوترانى که از چهار سمت به یک سو هجوم مى برند به سوى او جمع مى شوند تا اینکه در نزد آن حضرت سیصد و چهارده نفر گرد آمده که برخى از آنان زن مى باشند که بر هر جبار و جبار زاده اى پیروز مى شود روایت دوم: جابر بن یزید جعفى، ضمن حدیث مفصلى از امام باقر (علیه السلام) در بیان برخى نشانه هاى ظهور نقل کرده که: «و یجیىء و الله ثلاث مأة و بضعة عشر رجلاً فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکة على غیر میعاد قزعاً کقزع الحزیف یتبع بعضهم و هى الآیة التى قال الله اینما تکونوا یأت بکم الله جمیعاً ان الله على کل شىء قدیر ؛ به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر مى آیند که پنجاه نفر از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلى در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد. این است معناى آیه شریفه: هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر مى کند. زیرا او بر هر کارى توانا است. در این دو روایت این مى فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند که پنجاه نفر ایشان زن هستند! اگر مقصود همراهى خارج از این عده بود امام مى فرمود: «معهم»، نه اینکه بفرماید «فیهم». زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر برشمرده شده اند و همه یاران و فرماندهان عالى رتبه و از نظر مقام و قدرت در حد بسیار بالایى هستند که برخى با ابر جا به جا مى شوند و اینها بدون شک با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابر این اگر بگوییم آنها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند رتبه و موقعیت ویژه قائل شده و اگر در زمره یاران دیگر حضرت هستند از اعتبار کمترى برخوردارند. دسته دیگر چهارصد بانوى برگزیده هستند که خداوند براى حکومت جهانى حضرت ولى عصر (عجل الله فرجه) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسى (علیه السلام) به زمین مى آیند. ابو هریره از پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت کرده که: «ینزل عیسى بن مریم على ثمان مأة رجل و اربع مائة امرأة خیار من على الارض و أصلح من مضى». عیسى بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته ترین افراد روى زمین فرود خواهد آمد. در اینکه این زنان از امتهاى پیشین هستند یا امت اسلامى زمان پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) و معصومین (علیه السلام) هستند یا از دورانهاى مختلف، و از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده اند و براى عهده دارى منصبى در حکومت حضرت مى آیند یا براى مسایل دیگر؟ اینها پرسش هایى است که این حدیث از آن چیزى نمى گوید. به هر حال یکى از مهم ترین و سرنوشت سازترین حرکت ها و وقایع جهان بشرى، انقلاب حضرت مهدى(علیه السلام) است و سزاوار است بدانیم زنان در این قضیه مهم، چه نقشى ایفا مى کنند و چه مسؤولیتى بر عهده دارند. بر اساس برخى از روایات، حضور و نقش این زنان از نظر زمان و موقعیت، چند صورت دارد حضور پنجاه زن در بین یاران امام اولین گروه از زنانى که به محضر امام زمان(علیه السلام) مى شتابند، کسانى اند که در آن ایام مى زیسته اند و همانند دیگر یاران امام(علیه السلام)، به هنگام ظهور در حرم امن الهى به خدمت امام(علیه السلام) مى رسند. در این باره از امام باقر(علیه السلام) در بیان بعضى از نشانه هاى ظهور، مى فرماید: «و یجىء والله ثلاث مئة و بضعة عشر رجلا فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکة على غیر میعاد قزعاً کقزع الخریف یتبع بعضهم بعضها و هى الآیة التى قال اللّه: (این ما تکونوا یأت بکم الله جمیعاً ان الله على کل شىء قدیر…9 )10؛«به خدا سوگند، 313 نفر مى آیند که پنجاه تن از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلى در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد این است معناى آیه شریفه: هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر مى کند، زیرا او بر هر کارى توانا است».
با توجه به این مقدمه گفتنی است یاران امام زمان ویژگی ها و خصوصیاتی دارند که آنها را از دیگران متمایز می سازد.
مهم‌ترین ویژگى‌هاى یاران حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشّریف که در روایات به آن اشاره شده عبارت‌اند از:
1- بینش عمیق
یاران امام مهدی (علیه السلام) از بینشی عمیق و ژرف، نسبت به خداوند، امام، انسان و هستی برخوردارند:
الف) بینش عمیق نسبت به حق تعالی
این معرفت آن چنان استوار است که نه شبهات در آن خللی ایجاد می کند و نه تردید ها و شکست ها در حریمش راه می یابد. امام علی (علیه السلام) می فرمایند:
« [یاران مهدی] خدا را آن چنان که شایسته است، شناخته اند، و آنان یاوران مهدی (علیه السلام) در آخر الزمان اند.» (1) همچنین امام صادق (علیه السلام) در وصف یاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می فرمایند: «آنان مردانی اند که گویا دل هایشان پاره های آهن است و از سنگ سخت ترند و هیچ تردیدی در ذات خداوند ندارند.» (2)
ب) بینش عمیق نسبت به امام
یاران امام مهدی (علیه اسلام)، امام خود را می شناسند و به او اعتقاد دارند. امام سجاد (علیه السلام) در این خصوص فرموده اند: «آنان به امامت امام مهدی (علیه السلام) اعتقاد راسخ دارند.» (3) این معرفت، معرفت به «حق ولایت» است. یعنی، فهم این حقیقت که ایشان از من، به من نزدیک تر و سزاوارترند. نتیجه ی این بینش عمیق، محبت و اطاعت است.
ج) بینش عمیق نسبت به انسان و هستی
یاران حضرت در اهداف بلند پایه و حرکت فراگیرشان، آرمان های کم ارزش و اهداف کم مایه را دنبال نمی کنند. با تأمل در خویشتن و استعدادهای شگفت انگیزشان، قدر و عظمت خو را می یابند و مسیر بودن دنیا و سالک بودن خویش را می فهمند. آنان با این نگاه به معبودی پیوند می خورند که از تمام کاستی ها و زشتی ها مبرا است و می تواند آنان را سرشار و ظرفیت هایشان را تکمیل کند.
2 – عبادت
یاران امام مهدی (علیه السلام) از پیشوای خود الگو گرفته و روزها و شب ها را با ذکر شیرین حق سپری می کنند. به روایاتی چند در این زمینه اشاره می کنیم:
الف) پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد آنان می فرمایند: «آنان در طریق عبودیت اهل جدیت و تلاشند.» (4)
ب) امام علی (علیه السلام)، عبادت و راز و نیاز یاوران امام مهدی (علیه السلام) را این گونه ترسیم می کنند: «در دل شب، از خشیت خداوند، ناله هایی دارند مانند ناله ی مادران پسر مرده.» (5)
3- محبّت
دل های یاران امام مهدی (علیه السلام)، سرشار از محبت ایشان است. این علاقه مندی تا بدان حد است که حتی زین اسب ایشان را مایه ی برکت می دانند و به آن تبرک می جویند: امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «به عنوان تبرک بر زین اسب امام دست می کشند.» (6)
چه بسیار است فاصله ی میان ما و یاران او، چرا که ما از جان و حتی وقت خود، برای ایشان سهمی قرار نداده ایم و چه اهداف و آرمان هایی از ایشان که به جهت سستی ما بر زمین مانده و چه دعوت هایی از ایشان که بی پاسخ مانده است؟!
4- اطاعت
مقدم داشتن خواست حضرت، بر خواست خود از دیگر شاخصه های یاوران امام مهدی(علیه السلام) است. امام صادق(علیه السلام) در این خصوص فرموده اند: «اطاعت آنان از امام، از فرمانبرداری کنیز در برابر مولایش بیشتر است.» (7)
آنان نیک می دانند که حق، با امام است و امام با حق. آنان به بهانه ی نواندیشی از امام خود سبقت نمی گیرند و گرچه پشت سر ایشان در حرکتند ولی پای از دام ها بر می گیرند، تا از ایشان فاصله نگیرند. آنان نه تنها مطیع اند، بلکه برخلاف بسیاری که بهانه ی فقدان زمینه، امکانات، سختی راه و… را دارند، از خدمت به ایشان و اهدافشان شانه خالی نمی کنند. در اطاعت ایشان، اهل جدیت و تلاشند و برای بر زمین نماندن آرمان های ایشان، خود را به آب و آتش می زنند و از هیچ کوششی فرو گذاری نمی کنند.
5- شجاعت
اگر جهاد و مبارزه جهانی و فراگیر است، پس یاران ایشان هم باید شجاعت و جسارتی در خور و عزم هایی پولادین داشته باشند؛ چرا که بدون آن، قدم ها یارای حرکت نخواهد داشت. اهل بیت (علیهم السلام) شجاعت آنان را این گونه توصیف می کنند. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «همه، شیرانی اند که از بیشه ها خارج شده اند و اگر اراده کنند، کوه ها را از جا بر می کنند.» (8)
6- بردباری
در راه تحقق آرمان های جهانی امام مهدی (علیه السلام) مشکلات و مصائب فراوانی را به جان می خرند ولی از سر اخلاص و تواضع، عمل خود را هیچ می پندارند و به جهت هجوم سختی ها و تحمل مشقت ها، بر خداوند منت نمی گذارند. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «قوم … لم یمنّوا علی الله بالصّبر و لم یستعظموا بذل أنفسهم فی الحق»؛(9) «یاران مهدی (علیه السلام) کسانی اند که به جهت بردباری شان بر خداوند منت نمی گذارند و از این که نقد جان خوش را در کف اخلاص نهاده اند، احساس بزرگی نمی کنند».
خـلاصه کلام اینکه تدبر در روایات یاد شده معلوم می کند که آنان افرادی معمولی نیستند. بلکه انسان هایی الهی و نیروهایی زبده، لایق و کاردان، اصحاب سرّ امام زمان (علیه السلام) هستند.
پی‌نوشت‌ها:
1) علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 57، ص 229 ؛‌ صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ص 611.
2) علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 52، ص 308.3 ؛ صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ص 224 ؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 36، ص 386.
4) همان، ج 36، ص 207.
5) کامل سلیمان، یوم الخلاص، ج 1، ص 224.
6) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 308.
7) همان.
8) کامل سلیمان، یوم الخلاص، ج 1، ص 414.
9) ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ج 9.