کبد بزرگترین عضو جامد و بزرگترین غده در بدن انسان است، که بیش از 500 وظیفه در بدن انجام می دهد. کبد به عنوان بخشی از دستگاه گوارش طبقه بندی می شود، نقش این عضو شامل سم زدایی، سنتز پروتئین و تولید مواد شیمیایی برای کمک به هضم غذا می باشد. وزنش بین 1.44 تا 1.66 کیلوگرم وزن دارد و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای می باشد. کبد در بالا و در سمت چپ معده و زیر ریه ها گرفته است.

ساختار کبد

کبد تقریباً مثلثی شکل می باشد و از دو بخش اصلی یا لوب تشکیل شده است. لوب راستش از لوب چپ بزرگ تر است. لوب ها توسط رباط falciform از هم جدا می شوند. هر لوب بیشتر به هشت بخش تقسیم می شود. هر بخش دارای 1000 لوبول یا لوب کوچک است. هر یک از این لوب ها دارای لوله (مجرای) کوچکی هستند که به سمت مجرای مشترک جریان دارد.

در مقایسه با بقیه بدن، مقدار بیشتر خون بدن (13 درصد از کل خون) در کبد جریان دارد.1

وظایف کبد در بدن

کبد بزرگترین غده در بدن است که وظیفه آن کنترل سوخت و ساز بدن مانند فعالیت سیستم گوارشی در بدن است. اما این ارگان وظایف مهم دیگری نیز بر عهده دارد. وظایف کبد در بدن به شرح زیر هستند:

کنترل بیش از 500 فعالیت بیولوژیک در بدن

تصفیه بیش از یک لیتر خون در بدن در هر دقیقه

سم‌زدایی بدن

دفع باکتری‌ها از بدن

حفظ تعادل هورمونها

کنترل متابولیسم چربی، کربوهیدارت و پروتئین

تبدیل گلیوکوژن به گلوکز

ذخیره ویتامینها و املاح معدنی در بدن

تمامی این موارد بر عملکرد ارگانهای دیگر در بدن تاثیر می‌گذارند. به جرات می‌توان گفت ابتلا به انواع بیماریهای کبدی سلامت بدن را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.2

بیماری‌های کبد

بسیاری از بیماری‌های کبد با زردی یا یرقان (jaundice) همراه است، زردی چشم و پوست ناشی از افزایش سطح بیلی روبین در سیستم بدن است. بیلی روبین از تجزیه هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز فاقد عملکرد، در کبد تجمع می‌یابد. در طول عملکرد طبیعی، کبد بیلی روبین را از خون خارج کرده و از طریق صفرا دفع می‌کند.

بیماری زردی

بیماری زردی که به نام یرقان (Icterus) نیز شناخته می‌شود، شرایطی است که در آن رنگ پوست، سفیدی چشم‌ها (غشای ملتحمه بالای اسکلره) و سایر غشاهای مخاطی در نتیجه افزایش سطح رنگدانه‌های صفراوی تغییر کرده و زرد می‌شوند. به این وضعیت «هایپر بیلی روبینمیا» (Hyperbilirubinemia) در خون می‌گویند. این شرایط متعاقباً باعث افزایش سطوح بیلی روبین در مایعات خارج سلولی می‌شود.

بیماری زردی به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه یکی از بسیاری از فرآیندهای پاتولوژیک اساسی است که در برخی از نقاط در طول مسیر طبیعی فیزیولوژیکی متابولیسم بیلی روبین اتفاق می‌افتد. بیلی روبین یکی از اجزای صفرا است که در کبد ساخته می‌شود و در هضم و گوارش مواد غذایی اهمیت دارد. رنگ مایل به زرد صفرا به دلیل وجود بیلی روبین در آن ایجاد شده است. دلایل یرقان را می‌توان براساس محل شروع اختلال نسبت به کبد به سه دسته تقسیم کرد:

پیش کبدی (Pre-Hepatic)

کبدی (Heapatic)

بعد از کبد (Post-Hepatic)

بیماری هپاتیت

هپاتیت یا التهاب کبد عمدتاً توسط طیف وسیعی از ویروس‌ها ایجاد می‌شود، اما ممکن است توسط برخی از سموم، بیماری‌های خود ایمنی یا شرایط ارثی نیز ایجاد شود.

بیماری سیروز کبدی

«سیروز کبدی» (Cirrhosis) به تشکیل بافت اسکار فیبر در کبد اشاره دارد که جایگزین سلول‌های کبد مرده شده و منجر به از دست رفتن تدریجی عملکرد کبد می‌شود. مرگ سلول‌های کبدی می‌تواند در اثر عوامل مختلفی از جمله هپاتیت ویروسی، تماس با سایر مواد شیمیایی سمی‌ در کبد ایجاد شود.

برخی از اختلالات ارثی مربوط به کبد شامل موارد زیر هستند:

«سندرم گیلبرت» (Gilbert’s Syndrome)، اختلال ژنتیکی متابولیسم بیلی روبین است که این بیماری در حدود 5 درصد از جمعیت مردم جهان یافت می‌شود. دلیل بروز این بیماری افزایش بیلی روبین غیر کانجوگه در خون است که نقص در آنزیم گلوکورونیل ترانسفراز موجب این بیماری می‌شود.

بیماری ذخیره سازی گلیکوژن نوع II یا گلیکوژنوز نوع دو، نوعی اختلال مادرزادی است که در آن ایجاد گلیکوژن باعث ضعف عضلات پیشرونده (میوپاتی) در سراسر بدن می‌شود و روی بافت‌های مختلف بدن به ویژه در قلب، ماهیچه‌های اسکلتی، کبد و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. در این بیماری نقص در آنزیم آلفا گلوکوزیداز وجود دارد.

«هموکروماتوز» (Haemochromatosis)، یک بیماری ارثی است که باعث تجمع آهن در بدن شده و در نهایت منجر به آسیب کبد می‌شود. این بیماری به دلیل اختلال در جذب بالای آهن از لوله‌های گوارشی ایجاد می‌شود. آهن به طور عمده در کبد، لوزالمعده و قلب ذخیره می‌شود.3

سرطان کبد

سرطان کبد یکی از سخت‌ترین بیماریهای کبدی است. این بیماری به دوسته تقسیم می‌شود:

سرطان اولیه

سرطان ثانویه

در سرطان اولیه سلولهای سرطانی درون کبد رشد می‌کنند، اما در سرطان ثانویه ارگانهای دیگر بدن مانند پستان، غدد لنفاوی و معده درگیر سلولهای سرطانی می‌شود و این سلولها از طریق خون وارد کبد می‌شوند وسبب بروز سلولهای کبد را نیز درگیر می‌کنند.2

علائم بیماری های کبدی

علائم تنها زمانی بروز می کنند که میزان قابل توجهی از بافت کبد آسیب دیده است. علائم همچنین ممکن است به نوع بیماری بستگی داشته باشد. اما التهاب هپاتیت با درد در ربع فوقانی راست شکم، تهوع و استفراغ همراه می باشد.

به طور کلی علائم بیماری ها، عبارتند از:

ضعف

خستگی

کاهش وزن

تنگی نفس

ناتوانی جنسی

زردی رنگ پوست

خونریزی بیش از حد یا کبودی بدن

ژنیکوماستی (بزرگ شدن بافت سینه در مردان)

بالا رفتن سطح آمونیاک در خون و سردرگمی ناشی از انسفالوپاتی

در مرحله انتهایی بیماری کبد، آسیت و تورم پا ممکن است به دلیل تولید ناکافی آلبومین توسط کبد رخ دهد.1

پیروی از سبک زندگی سالم راهی برای جلوگیری از ابتلا به بیماریهای کبدی است!

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که پیروی از سبک زندگی سالم و داشتن رژیم غذایی سالم به افراد کمک می‌کند تا از ابتلا به بیماریهای کبدی در امان بمانند. در این میان ورزش نقش کلیدی برای حفظ سلامت بدن دارد. اگر به سلامت خود اهمیت می‌دهید هرگز ورزش را ترک نکنید.2

پی نوشت:
1.www.pezeshket.com
2.www.darookhaneonline.com
3.www.blog.faradars.org