کم خونی چیست؟

کم خونی به تعداد کم سلول های قرمز خونی یا سطح پایین هموگلوبین ( پروتئین دارای آهن) می گویند. این وضعیت در دوران بارداری رایج تر است که برعکس در این دوران نیز بدن مادر به آهن بیشتری نیاز دارد تا بتواند با خون بیشتر، جنین را تغذیه کند.

این پروتئین ها در مغز استخوان انسان ها وجود دارند و ماه ها در آن زندگی می کنند و کمبود آن ها نیز زمانی اتفاق می افتد که تولید آن در مغز استخوان کم شود . بدن انسان در شرایط طبیعی نیاز به آهن ، ویتامین ب 12 و فولیک اسید دارد تا بتواند تعداد زیادی سلول های خونی را تولید کند و کمبود این اجزا باعث کم خونی می شود.

کم خونی معمولی در دوران بارداری رایج است اما اگر بیش از حد شدید باشد ، باعث مشکلات زیادی از جمله زایمان زودتر از موعد ، وزن کم نوزاد ، افسردگی بعد از زایمان یا تولد نوزاد مبتلا به کم خونی می شود و همچنین ممکن است که رشد کودک با تاخیر روبرو شود.1
 

انواع کم خونی در بارداری

در زمان باردرای احتمال ایجاد کم خونی‌های زیر وجود دارد:

کم خونی فقر آهن؛

کم خونی فقر فولات؛

کمبود ویتامین ب ۱۲ (B12).
 

کم خونی فقر آهن

این نوع از کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن آهن کافی برای ساخت مقدار هموگلوبین لازم را ندارد.هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول‌های قرمز است که اکسیژن را از شش‌ها به سمت بافت‌های بدن حمل می‌کند.

در کم خونی فقر آهن، خون نمی‌تواند اکسیژن کافی را به سمت بافت‌ها انتقال دهد.

کمبود یا فقر آهن یکی از عوامل شایع کم خونی در بارداری است.
 

کم خونی فقر فولات

فولات نوعی ویتامین است که به‌طور طبیعی در غذاهایی مانند سبزیجات با برگ‌های سبز یافت می‌شود. بدن برای ساخت سلول‌های جدید مثل سلول‌های قرمز خونی سالم به فولات نیاز دارد.

خانم‌ها در دوران بارداری به میزان فولات بیشتری نیاز دارند. اما گاهی‌اوقات میزان فولات مورد نیاز را از طریق رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه بدن نمی‌تواند سلول قرمز کافی برای اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن تولید کند. به‌همین‌دلیل مکمل‌های فولات به نام فولیک اسید در بازار موجود است.

کمبود فولات با انواع نقایص تولد مانند ناهنجاری لوله عصبی (اسپاینابیفیدا) و کاهش وزن هنگاه تولد ارتباط مستقیمی دارد.
 

کمبود ویتامین ب۱۲ (B12)

بدن برای تولید سلول‌های قرمز خونی سالم به ویتامین B12 نیاز دارد. زمانی‌که خانم ها در دوران بارداری ویتامین B12 کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکنند بدن‌شان نمی‌تواند سلول‌های قرمز خونی لازم برای اکسیژن‌رسانی را بسازد.

خانم‌هایی که گوشت، مرغ، محصولات لبنی و تخم مرغ نمی‌خورند بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند. این کمبود می‌تواند سبب نقایص تولد مانند ناهنجاری لوله عصبیِ جنین شود و زایمان زودرس را به‌همراه داشته باشد.3

عوامل خطر کم خونی در بارداری

برخی عوامل می توانند خطر بروز آنمی در حاملگی را تا حد زیادی افزایش دهند، از جمله:

دو بارداری با فاصله نزدیک به هم

بارداری های چند قلویی

استفراغ ناشی از بیماری صبحگاهی

کاهش مصرف آهن در بارداری

یک جریان شدید قاعدگی قبل از بارداری

سابقه کم خونی قبل از بارداری.2
 

علائم کم خونی در دوران بارداری

علائم آنمی در حاملگی شامل موارد زیر است:

خستگی

ضعف

رنگ پریدگی

ضربان قلب نامنظم

تنگی نفس

سرگیجه

درد قفسه سینه

دست و پاهای سرد

سردرد

تمایل به خوردن وسایل غیر غذایی مانند خاک، خاک رس یا ذرت

علاوه بر آن، زنان با ابتلا به آنمی در حاملگی ممکن است هیچ یک از این علائم را تجربه نکنند. خوشبختانه، آزمایش خون برای تشخیص کم خونی، در طول مراقبت های دوران بارداری به طور طبیعی انجام می گیرد. علائم کم خونی اغلب شبیه علائم کلی مراحل بارداری هستند.

صرف نظر از این که یک زن در دوران بارداری چه علائمی داشته باشد، آزمایش خون برای غربالگری کم خونی در دوران بارداری لازم و ضروری است. زنان باردار درصورت نگران از علائم خود، باید با پزشک مشورت کنند.2

چگونگی تشخیص کم خونی بارداری

چکاپ های دوران بارداری می تواند به منظور کم خونی مادر نیز انجام شود که در این شرایط اقدامات زیر توسط درمانگر انجام خواهد شد:

شمارش سلول های خونی

درصد سلول های خونی

سطح هموگلوبین

در سه ماهه اول و سوم درصد وجود هموگلوبین نباید کمتر از 33 درصد باشد.

 در سه ماهه دوم نیز این درصد نباید کمتر از 32 درصد باشد.1
 

درمان کم خونی در بارداری

اگر کم خونی بارداری دارید، احتمالا باید در کنار ویتامین‌های مورد نیاز از مکمل آهن و/یا مکمل فولیک اسید استفاده کنید.همچنین پزشک به شما توصیه می‌کند تا از غذاهای غنی از آهن و فولیک اسید در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

علاوه‌براین می‌توانید هر چند وقت یک‌بار بعد از مصرف مکمل‌ها از پزشک بخواهید تا برای بررسی میزان بهبود هموگلوبین و هماتوکریت‌ خون‌تان آزمایش خون تجویز کند.

احتمالا پزشک برای درمان کمبود ویتامین B12 برای‌تان مکمل ویتامین B12 تجویز می‌کند.

همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد تا از غذاهای حیوانی بیشتری مصرف کنید. مانند:

گوشت؛

تخم مرغ؛

محصولات لبنی.

حتی ممکن است پزشک شما را به متخصص خون یا همان هماتولوژیست ارجاع دهد تا متخصص شرایط شما را در دوران بارداری بررسی کند و در درمان کم خونی به پزشک‌تان کمک کند.3

پیشگیری از کم خونی در دوران بارداری

در اکثر موارد آنمی در حاملگی قابل پیشگیری است. اما سه راهکار اصلی برای پیشگیری از کم خونی در بارداری و بالا نگه داشتن سطح گلبول های قرمز خون در حد مناسب وجود دارند که عبارتند از:
 

ویتامین و املاح مورد نیاز قبل از تولد

ویتامین و املاح مورد نیاز قبل از تولد معمولاً حاوی آهن و اسید فولیک هستند. مصرف ترکیبی از آهن و فولیک اسید قبل از تولد یک بار در روز راهی آسان برای دریافت ویتامین ها و مواد معدنی ضروری برای تولید کافی گلبول های قرمز می باشد.
 

مکمل های آهن

اگر آزمایش ها در زنان باردار سطح پایین آهن را نشان دهند، پزشک ممکن است علاوه بر ویتامین روزانه قبل از تولد، یک مکمل آهن مجزا نیز توصیه کند. زنان باردار روزانه به حدود 27 میلی گرم آهن نیاز دارند. اما بسته به نوع آهن یا مکمل آهن مصرفی، مقدار آن متفاوت خواهد بود. آنتی اسیدها همچنین می توانند در جذب مناسب آهن اختلال ایجاد کنند. زنان در دوران بارداری باید دو ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از مصرف آنتی اسیدها، آهن مصرف کنند.
 

تغذیه مناسب

همچنین تغذیه مناسب می تواند از کم خونی فقر آهن در دوران بارداری جلوگیری کند. بیشتر خانم ها می توانند با خوردن غذاهای مناسب، مقدار کافی آهن و اسید فولیک خودشان را در دوران بارداری تامین کنند. منابع خوب این مواد معدنی ضروری عبارتند از:

لوبیا

آجیل و دانه ها

سبزیجات برگ تیره

غلات غنی شده

تخم مرغ

میوه هایی مانند موز و خربزه

گوشت قرمز، مرغ و ماهی بدون چربی

آب آلو

لوبیا خشک

نخود فرنگی

آهن حاصل از محصولات حیوانی مانند گوشت به راحتی جذب بدن می شود. به همین علت زنان بهتر است برای تقویت جذب آهن، آن ها را همراه با یک ماده غذایی جوشانده یا حاوی ویتامین C زیاد مانند آب پرتقال، آب گوجه فرنگی یا توت فرنگی استفاده کنند. 

اگر مکمل های آهن همراه با آب پرتقال مصرف شوند، باید از مصرف انواع مکمل های کلسیم خودداری گردد. اگرچه کلسیم یک ماده مغذی اساسی در دوران بارداری است، اما کلسیم می تواند جذب آهن را کاهش دهد. مواد غذایی و نوشیدنی هایی مانند قهوه، چای، لبنیات و زرده تخم مرغ می توانند مانع از جذب صحیح آهن شوند.2

پینوشتها
1.www.namnak.com
2.www.pezeshket.com
3.www.chetor.com