معرفی گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت معروف به فلفل بیابانی به شکل درختچه‌ای به ارتفاع ۱ تا ۱/۵ متر است و گل‌هایی به رنگ آبی یا زرد به شکل سنبله دارد که در اواخر تابستان ظاهر می‌شوند. میوه این گیاه بسیار کوچک در اندازه دانه فلفل سیاه، به شکل توت و قهوه‌ای رنگ است و بویی مانند بوی نعناع دارد.

این گیاه بومی کشور‌های آسیای مرکزی است و در کشور ما نیز در نواحی مختلف تهران، البرز، کرج، قم، استان خراسان، خرمشهر، بندرعباس و برخی شهر‌های جنوبی یافت می‌شود.

قسمت مورد استفاده این گیاه در طب سنتی میوه، برگ و گل‌های آن است. اولین مورد گزارش شده از مصرف پنج انگشت توسط بقراط بوده که به منظور کنترل خونریزی بعد از زایمان استفاده کرده است.1
 

خواص گیاه پنج انگشت (طبیعت و خواص درمانی)

طبع گیاه پنج انگشت معتدل است و در برخی از متون طب سنتی از این گیاه با طبعی گرم و خشک، نام برده‌اند. مهمترین خواص گیاه پنج انگشت به طور خلاصه عبارتند از:
 

درمان ناباروری زنان

یکی از شناخته شده‌ترین خواص گیاه پنج انگشت تقویت باروری زنان و درمان برخی مشکلات ناباروری در خانم‌ها است. این گیاه به پخش هورمون‌های استروژن، پروژسترون و تستوسترون در بدن کمک می‌کند و از این رو تاثیر ویژه در تقویت باروری دارد. گیاه پنج انگشت همچنین در بهبود تخمک گذاری با توجه به سطح پرولاکتین بالا موثر است.1
 

درمان تنبلی تخمدان

یکی از مشکلات شایع که باعث بروز ناباروری در زنان می‌شود، بیماری تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. مصرف گیاه پنج انگشت به درمان این مشکل کمک شایانی می‌کند.1
 

افزایش تولید شیر

دمنوش گیاه پنج انگشت دمنوش ایده آلی است برای زنان شیرده چرا که افزایش تولید شیر یکی از فواید این گیاه است. اگرچه دمنوش گیاه پنج انگشت در افزایش تولید شیر مادر مؤثر است، اما زنان شیرده باید این گیاه دارویی را در مقادیر کم مصرف کنند.

پس از نوشیدن دمنوش گیاه پنج انگشت، سطح پرولاکتین در بدن زنان شیرده افزایش می یابد. پرولاکتین، که هورمونی زنانه است، نقش مهمی در تنظیم میزان تولید شیر بازی می کند.

با این حال، به دلیل عدم وجود اطلاعات و شواهدی که اثربخشی و بی خطر بودن دمنوش گیاه پنج انگشت را در افزایش تولید شیر تایید کنند، باید قبل از مصرف آن با پزشک تان مشورت کنید.2
 

درمان پوکی استخوان در مردان

تحقیقاتی در رابطه با پوکی استخوان در مردها انجام شده است و چند درمان احتمالی برای این بیماری وجود دارد. با این حال، با توجه به مطالعه ای که در کتابخانه­ ی ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا منتشر شده است، دمنوش گیاه پنج انگشت یک درمان خانگی عالی برای پوکی استخوان در مردان است.

بنابراین، دوست داریم این فایده از گیاه پنج انگشت را نیز در این مقاله قید کنیم. استفاده از عصاره ی گیاه پنج انگشت به افزایش تراکم استخوان و بهبود سلامت استخوان کمک می کند و در نتیجه از پوکی استخوان در مردان پیشگیری می کند.2
 

کاهش ابتلا به سرطان

بسیاری از عوامل خارجی یا داخلی ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دهد. کاهش خطر سرطان یکی از فواید سلامتی گیاه پنج انگشتی است.

بنابراین چای این گیاه را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. عصاره این گیاه به مهار رشد سلول های بدخیم کمک می کند و نوشیدن منظم آن می تواند به کاهش خطر انواع خاصی از سرطان ها مانند پستان، روده و تخمدان کمک کند.3
 

مفید برای سیستم تنفسی

چای گیاهی درست شده از برگ های درخت پنج انگشتی برای پاک سازی خلط های انباشته در دستگاه تنفسی مشهور است. در نتیجه، راه های مسدود شده را پاکسازی می کند و تنفس را بهبود می بخشد. این یکی از دلایل اصلی استفاده از برگ ها درخت پنج انگشتی برای درمان برونشیت، آسم، برسامه و ذات الریه است.3
 

درمان ناراحتی‌های رحم

برطرف کردن ورم و عفونت‌های رحمی، کاهش فیبروئید رحم و جلوگیری از شکل‌گیری آن‌ها، از دیگر خواص گیاه پنج انگشت برای زنان است.

این گیاه با تاثیرگذاری بر محور مرکزی ترشح هومون در بدن یعنی بخش هیپوتالاموس و هیپوفیز در درمان بسیاری از اختلالات زنانه موثر است.

پنج‌انگشت باعث کاهش آزاد شدن FSH و افزایش آزاد شدن LH و پرولاکتین از هیپوفیز می‌شود.

این هورمون‌ها در تولید استروژن (هورمون جنسی زنانه) از تخمدان‌ها و دوره تخمک‌گذاری در خانم‌ها موثر است. همچنین در درمان مشکل ضخیم شدن دیواره رحم نیز موثر است.1
 

کمک به رشد مو

روغن بدست آمده از برگ های درخت پنج انگشتی می تواند به عنوان داروی تقویت کننده مو به کار رود. مصرف منظم این روغن به تقویت مو، جلوگیری از ریزش مو و بهبود رشد مو کمک می کند. برخی افراد این روغن را به عنوان درمانی برای طاسی سر تجویز می کنند.3
 

کاهش حملات صرع

دمنوش گیاه دارویی پنج انگشت به کاهش حملات صرع کمک می کند، و این یکی از توانایی های فوق العاده و خواص درمانی شگفت انگیز این گیاه است.

با توجه به مطالعه ای آزمایشگاهی، موش های نری که مقداری گیاه پنج انگشت مصرف کردند، کاهش قابل ملاحظه ای را در تعداد دفعات تشنج و طول تشنج تجربه کردند. این امر ثابت می کند که گیاه پنج انگشت در کاهش و کنترل حملات صرعی موثر است.2
 

رفع آکنه

عدم تعادل هورمونی و نوسانات آن ،عامل اصلی آکنه و جوش صورت به ویژه در زنان است اگر در امتداد فک و چانه تان،آکنه دارید گیاه پنج انگشتی درمان طبیعی آکنه محسوب می شود که می تواند هورمون های شما را متعادل کند و به کاهش تشکیل آکنه در زنان کمک کند. تحقیقات اولیه حاکی از آن است که ممکن است به رفع آکنه های هورمونی، با تنظیم هورمون کمک کند.2
 

جلوگیری از سقط جنین

گیاه پنج انگشتی از سقط جنین در بارداری جلوگیری می کند. اگر سقط جنین به علت کاهش سطح هورمون پروژسترون باشد، گیاه پنج انگشتی با افزایش سطح هورمون پروژسترون می تواند از سقط جنین جلوگیری نماید .با وجودی که تا کنون عوارضی از مصرف این گیاه در بارداری مشاهده نشده است اما برای اطمینان خاطر قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.3
 

ترکیبات شیمیایی گیاه پنج انگشت

فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، دی ترپنوئیدها، ویتکسین، کاستیسین و پیش ماده هورمون‌های استروئیدال از مهمترین ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه هستند.

گیاه پنج انگشت همچنین دارای ترکیبات فرّار و روغنی نیز هست که از آن ترکیبات می‌توان به لینز، لینالول، ترپینل استات، آلفا پینن و بتا پینن اشاره کرد.

علاوه بر ترکیبات بالا، این گیاه ترکیبات دیگری از جمله اسید‌های چرب ضروری مانند پالماتیک اسید، لینولئیک اسید و استائریک اسید نیز دارد.1

طریقه مصرف گیاه پنج انگشت

از عصاره میوه گیاه پنج انگشت، محصولات دارویی مختلف به صورت عصاره مایع، عصاری پودری، کپسول، تنتور، ضماد و مکمل در بازار موجود است.
 

طریقه مصرف در طب سنتی

 برای تهیه دمنوش پنج انگشت، یک قاشق مرباخوری از گیاه خشک شده را با آب جوش ترکیب کنید و به مدت ۱۰ دقیقه فرصت دهید تا دم بکشد. سپس دمنوش را صاف کرده و میل کنید. در صورت تمایل می‌توانید در زمان مصرف به دمنوش، یک قاشق عسل به آن اضافه کنید.
 

طریقه مصرف داروی گیاهی ویتاگنوس

 از این گیاه داروی گیاهی ویتاگنوس ساخته شده که هم‌اکنون بصورت قرص و قطره موجود است. برای مصرف قطره ویتاگنوس که شامل عصاره گیاه پنج انگشت است بایستی روزانه ۴۰ قطره همراه با آب یا آبمیوه، قبل از صبحانه مصرف شود.2
 

مضرات گیاه پنج انگشت (موارد احتیاطی و منع مصرف)

مهمترین مضرات و موارد احتیاطی گیاه پنج انگشت و فراورده‌های دارویی تهیه شده از آن عبارتند از:

زیاده‌روی در مصرف این گیاه باعث بروز عوارض جانبی مانند سرگیجه، سردرد، ناراحتی معده، حالت تهوع، خارش و راش پوستی می‌شود.

با توجه به اثرات هورمونی این گیاه، مصرف آن در دوران بارداری ممنوع است و کودکان نیز بایستی در مصرف این گیاه احتیاط کنند و حتما با نظر پزشک متخصص مشورت کنند.

به دلیل تاثیر زیاد گیاه پنج انگشت روی میزان هورمون‌ها در بدن زنان، استفاده از آن برای زنان مبتلا به سرطان سینه مضر است.

زیاده‌روی در مصرف این گیاه برای کلیه‌ها مضر است.

استفاده از این گیاه برای افراد دچار آلرژی و حساسیت پوستی باید با احتیاط همراه باشد.

توصیه می‌شود که مصرف گیاه پنج انگشت، برای افرادی که ذخایر کم انرژی دارند، سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف بوده و بیشتر از غذا‌های فرآوری شده مصرف می‌کنند، همراه با تغییراتی در رژیم غذایی آن‌ها باشد.1
 

تداخلات دارویی گیاه پنج انگشت

مصرف این گیاه همزمان با مصرف دارو‌ها و قرص‌های ضد بارداری ممنوع است.

استفاده از گیاه برای بیمارانی که دارو‌هایی با محتوای بروموکریپتین و دوپامین مصرف می‌کنند، ممنوع است.

افرادی که به مدت طولانی در حال مصرف آنتی بیوتیک یا استروئید‌ها هستند، قبل از شروع استفاده از گیاه پنج انگشت، با پزشک مشورت کنند.3

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.saednews.com
3.www.namnak.com