شب ضربت‌خوردن

نقاشی ضربت خوردن امیرمومنان علی(ع)

شب ضربت خوردن امام علی (ع) به شامگاه ۱۸ رمضان و شب ۱۹ رمضان گفته می‌شود. در سحرگاه ۱۹ رمضان سال ۴۰ق امام علی (ع)، امام اول شیعیان با ضربه شمشیر زخمی شد. این واقعه در مسجد کوفه توسط ابن ملجم مرادی اتفاق افتاد و به شهادت امام علی (ع) در روز ۲۱ رمضان انجامید.

ضربت خوردن امام علی

امام علی(ع) در شب ۱۹ رمضان میهمان دخترش ام کلثوم بود.^[۱] ابن سعد از امام حسن مجتبی (ع) نقل کرده است که امام علی(ع)، در این شب پیامبر اسلام (ص) را در خواب دید و از ظلم‌هایی که به او شد، گلایه کرد. پیامبر(ص) به او سفارش کرد که مردم را نفرین کن و علی (ع) نیز چنین دعا کرد: «خدایا به من بهتر از این مردم بده و به مردم بدتر از مرا.»^[۲]

قاتلان امام علی

به گفته ابن سعد در الطبقات الکبری ابن ملجم مرادی با بَرَک بن عبیداللّه تمیمی و عمرو بن بکر تمیمی قرار گذاشتند که امام علی(ع)، معاویه و عمرو بن عاص را به قتل برسانند. ابن ملجم به کوفه آمد و با زنی به نام قطام دختر شجنه بن عدی آشنا شد و از او خواستگاری کرد. قطام بخشی از مهریه خود را قتل امام علی(ع) قرار داد و ابن ملجم نیز گفت که به همین منظور به کوفه آمده است. او شب ۱۹ را در منزل اشعث بن قیس کندی گذراند. شمشیر خود را زهرآلود کرد و در سحرگاه ۱۹ رمضان، در مسجد کوفه امام علی را مضروب کرد. در این کار شبیب بن بجره اشجعی نیز ابن ملجم را همراهی می‌کرد.^[۳]

زمان ضربت خوردن

روایاتی وجود دارد که امام هنگامی که وارد مسجد شد مورد حمله واقع شد، ^[۴] نقل‌های دیگری حاکی از آن است که امام در حال بیدار کردن مردم برای نماز بود.^[۵] در مقابل از میثم تمار نقل شده که امام علی در حال نماز بود که ابن ملجم بر سر او ضربه زد^[۶] جعدة بن هبیره یا نواده او به جای امام نماز را ادامه داد.^[۷]شیخ طوسی از عالمان شیعه، متقی هندی،ابن عساکر به نقل از کتاب فضائل احمد بن حنبل و ابن عبدالبر در استیعاب از علمای اهل سنت نیز چنین روایاتی را نقل کرده‌اند. ^[۸]

فزت و رب الکعبه

فُزْتُ و ربِّ الکَعبَةِ (ترجمه: قسم به خدای کعبه، رستگار شدم)

بنابر آنچه در کتاب‌های تاریخی آمده این جمله را امام علی(ع) پس از وارد آمدن ضربه شمشیر بر سرش گفته است. ابن ابی الدنیا در کتاب مقتل الامام امیرالمومنین ^[۹] این روایت را نقل کرده و ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق ^[۱۰] و سید رضی در خصائص الائمه ^[۱۱] نیز این جمله را نقل کرده‌اند.

اعمال شب نوزدهم

شب ۱۹ رمضان از سویی یکی از شب‌های قدر است و از سوی دیگر شب ضربت خوردن امام علی(ع) است. شیعیان در این شب هم اعمال شب‌های قدر را انجام می‌دهند و هم برای امام علی(ع) عزاداری می‌کنند. یکی از اعمال خاص شب ۱۹ رمضان، صد بار تکرار کردن این جمله است: اللهم الْعَنْ قَتَلَةَ اَمیرِ المؤمنین (ترجمه: خدایا قاتلان امیرالمؤمنین را لعنت کن)
.^[۱۲]

جستارهای وابسته

• شب یست و یکم
• فزت و رب الکعبة

پانویس

منابع

• ابن ابی الدنیا، عبدالله بن محمد، مقتل الامام امیرالمومنین علی بن ابیطالب، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، ۱۴۱۱ق.
• ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق.
• ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
• جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• حسینی مطلق، سید محمدرضا، شهید تنها، قم، انتشارات کوثر کویر، ۱۳۸۶ق.
• سید رضی، محمد بن حسین، خصائص الائمه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۶ق.
• قمی، عباس، مفاتیح الجنان.