ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
۱۳۹۸/۰۴/۱۷
–
۱۱۵۱ بازدید
سلام
اداب دعا وروش های دعا رو می خواستم .
بهترین منبع برای جمع اوری روش ها و اداب دعا چه منبعی می تواند باشد .
مقدمه
الف ) راه دعا از دیدگاه امام صادق علیه السلام
شخصی خدمت امام صادق(ع) عرض کرد: دو آیه در قرآن است که تأویل و معنای آن را نمی دانم. یکی «ادعونی استجب لکم» است، که ما هر چه دعا می کنیم، اجابت نمی شود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما می گویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت کنی و آن گاه او را بخوانی، دعایت را اجابت می کند، ولی تو با (دستورهای) او مخالفت کرده، نافرمانی اش می کنی. او نیز اجابت نمی کند. با این حال، اگر خدا را از راهش بخوانی – اگر چه گناهکار باشی – خدا دعایت را مستجاب می کند».
آن شخص پرسید: راه دعا چیست؟ فرمود: «نماز (۱۶) که خواندی، ابتدا تمجید کرده، او را به بزرگی می ستایی و به هر نحو که می توانی، حمد و ستایش می کنی، سپس بر پیامبر(ص) و آلش درود می فرستی و به تبلیغ رسالتش گواهی می دهی، و بر ائمه هدی سلام می دهی، آن گاه نعمت های خدا را بر خود می شماری و او را به خاطر آن ها ستایش و شکر می کنی. بعد به گناهان خود یکایک اعتراف می کنی و هر کدام را که به یادداری، اقرار می نمایی. هر کدام را به خاطر نداری، به طور سربسته به زبان می آوری و از همه گناهان به درگاه خدا توبه می کنی و تصمیم می گیری که دیگر گناه نکنی و از روی پشیمانی و صدق نیت و خلوص، و در بیم و امید از آن ها
استغفار و طلب آمرزش می کنی، سپس می گویی: «اللهم انی أعتذر الیک من ذنوبی و استغفرک و أتوب الیک فأعنی علی طاعتک و وفّقنی لما اوجبت علی من کل ما یرضیک فانی لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتک الا بنعمتک علیه قبل طاعتک، فأنعم علی بنعمة أنال به رضوانک و الجنةَ. بعد از رعایت این مراتب، حاجت خود را بخواه، که امیدوارم خدا ناامیدت نکند و حاجتت را برآورد».( فلاح السائل، ص ۳۸ و ۳۹)
ب ) زمان و مکان در دعا
دعا و ارتباط در مکان های مقدسی مانند مساجد، به ویژه مسجد الحرام و مسجد النبی و مسجد جامع کوفه و مسجد سهله و مسجد مقدس جمکران و امثال اینها و نیز زمان های مبارک و با عظمتی مانند شب قدر، روز عرفه، شب و سحر و عصر جمعه و ایام میلاد و شهادت ائمه اطهار(ع) در سرعت استجابت و مفید بودن آن بسیار مؤثر است.مثلا در مورد شب و سحر جمعه در روایت آمده است وقتی فرزندان حضرت یعقوب(ع) از خطاهای خود پشیمان شدند به پدر خود چنین گفتند: «قالو یا ابانا استغفرلنا ذنوبنا انا کنا خطئین. قال سوف استغفرلکم ربی انه هوالغفور الرحیم؛ پدرجان از خداوند آمرزش گناهان ما را طلب نما، چون ما خطاکار می باشیم. حضرت. حضرت یعقوب(ع) فرمود: به زودی از خداوند برای شما آمرزش می خواهم، چون او بخشنده و مهربان است» (یوسف، آیه 97 و 98). در روایت داریم که حضرت یعقوب(ع) این طلب آمرزش را تا شب جمعه به تأخیر انداختند، چون به اجابت نزدیکتر است (مفاتیح الجنان، اعمال روز و شب جمعه) و نیز دعای در سحرگاهان هنگامی که مردم در خوابند و گناهان و جرم ها کمتر است و راه برای بالا رفتن و صعود و اجابت دعا هموارتر است از تأثیر و اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در روایت از حضرت فاطمه زهرا(س) آمده است که در واپسین لحظات غروب روز جمعه لحظه و زمانی است که دعا حتی مستجاب است. برای کسی که برای اولین بار چشمش به خانه خدا می افتد دعا و ارتباط با خداوند امتیاز ویژه ای دارد.
دعا کردن زیر ناودان طلا و در کنار کعبه معظمه نیز از موقعیت خاصی برخوردار است. ولی شاید بهترین زمان برای طرح نیاز و مناجات و دعا و ایجاد ارتباط با خداوند و اولیای برگزیده و پاک او، هنگام حضور قلب، دلشکستگی است چون خداوند دعایی را که از روی توجه و اقبال قلب و میل و اشتیاق آن باشد و نیز دعا و سوز و مناجات برخاسته از قلبی شکسته و دردمند را زودتر اجابت می کند.
در حدیث قدسی خداوند می فرماید: «انا عند المنکسره قلوبهم؛ من در نزد دل شکستگانم».
بعد از انجام فرایض و ادای نماز، دعا مستجاب است. امام صادق(ع) می فرماید: سه وقت است که دعا به اجابت می رسد به دنبال نماز، هنگام باریدن باران و هنگامی که نشانه ای از خدا ظهور کند (وسائل الشیعه، ج 4، ص 1116، حدیث 9 و 10).
و نیز در مراقد ائمه(ع) دعا مستجاب است.
ج ) آداب دعا
بعضی از آداب دعا که در روایات به آنها اشاره شده، عبارتند از :
1. گفتن بسم الله الرحمن الرحیم
در ابتدا از آداب دعا است البته مستحب است هر کاری را با بسم الله آغاز کنیم.
2.تمجید خداوند امام صادق (علیه السلام) فرمود: در کتاب امیر المومنین (علیه السلام) آمده است که پیش از درخواست چیزی از خدا، باید او را ستود. پس هرگاه خدای عز و جل را خواندی (ابتدا) او را تمجید کن. (راوی می گوید:) عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ حضرت فرمود: می گویی: یا من هو اقرب من حبل الورید، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الاعلی، یا من لیس کمثله شیء؛ ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است، ای کسی که میان انسان و دلش حائل می شود، ای کسی که در بالاترین چشم انداز است، ای کسی که مانند ندارد». (همان، ح5622)
3. صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش (صلوات الله علیهم اجمعین)
امام علی (علیه السلام): «هر گاه از خدای سبحان درخواستی داری ابتدا بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درود فرست، سپس حاجت خود را بخواه؛ زیرا خدا بزرگوارتر از آنست که از دو حاجت درخواست شده، یکی را برآورد و دیگری را باز دارد» (نهج البلاغه، حکمت 361)
4. نام بردن حاجت در دعا
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای تبارک و تعالی می داند که بنده هر گاه به درگاهش دعا کند چه می خواهد ولی او دوست دارد که حوائج به درگاه او شرح داده شود؛ پس چون به درگاه او دعا کردی حاجتت را نام ببر». (اصول کافی، ج6، ص 43)
5. اعتراف به گناه
امام صادق (علیه السلام): «(در دعا) ابتدا باید خدا را ستود، سپس به گناه اعتراف نمود و آن گاه حاجت را خواست» (میزان الحکمة، ح 5630)
6. یقین و اعتماد به دعا
امام صادق (علیه السلام): «دعا پایگاه اجابت است چنانچه ابر پایگاه باران است.» (اصول کافی،ج6، ص29)
7. خواندن خداوند با دلی پاک
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای عز و جل دعای از روی قساوت قلب را اجابت نکند.
8. اخلاص در دعا
امام علی (علیه السلام): «اخلص فی المسالة لربک، فان بیده العطاء و الحرمان و اکثر الاستخارة؛ در دعا با اخلاص پروردگارت را بخوان که بخشیدن و محروم کردن بدست اوست و فراوان از خدا درخواست خیر و نیکی داشته باش.» (نامه ی31 نهج البلاغه، بند 17 و 18)
9. تضرع کند
خداوند در قرآن کریمش فرمود: «ادعوا ربکم تضرعا و خفیة؛ بخوانید پروردگارتان را در حال تضرع و ترس» (سوره ی اعراف، 155). امام حسین (علیه السلام): «رسول خدا (صلی الله علیه و اله) در هنگام ابتهال و دعا مانند بینوایی که غذا می طلبد، دستانش را بالا می برد» (میزان الحکمة، ح 5633)
10. دعا با صدای بلند و طلبکارانه نباشد.
در هنگام دعا رو به قبله و با وضو و بهتر است از زبان معصومین باشد؛ چرا که آنها ادب در گفتار، نحوه ی در خواست و نیازها را به بهترین شکل بیان نموده اند.
منابع :
1 . متن فارسی: کتاب” ادب حضور “صفحه 100-62 / نویسنده: م- ر / موضوع: دعا / تعداد جلد: 1 / ناشر: انتشارات انصارى / مکان چاپ: قم / سال چاپ: 1380 / نوبت چاپ: اول
2 . متن عربی: کتاب “فلاح السائل و نجاح المسائل” ص: 46 – 24 (نام کتاب: فلاح السائل و نجاح المسائل نویسنده: سید ابن طاوس / موضوع: دعا / تعداد جلد: 1 / ناشر: بوستان کتاب / مکان چاپ: قم /چاپ: اول )
الف ) راه دعا از دیدگاه امام صادق علیه السلام
شخصی خدمت امام صادق(ع) عرض کرد: دو آیه در قرآن است که تأویل و معنای آن را نمی دانم. یکی «ادعونی استجب لکم» است، که ما هر چه دعا می کنیم، اجابت نمی شود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما می گویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت کنی و آن گاه او را بخوانی، دعایت را اجابت می کند، ولی تو با (دستورهای) او مخالفت کرده، نافرمانی اش می کنی. او نیز اجابت نمی کند. با این حال، اگر خدا را از راهش بخوانی – اگر چه گناهکار باشی – خدا دعایت را مستجاب می کند».
آن شخص پرسید: راه دعا چیست؟ فرمود: «نماز (۱۶) که خواندی، ابتدا تمجید کرده، او را به بزرگی می ستایی و به هر نحو که می توانی، حمد و ستایش می کنی، سپس بر پیامبر(ص) و آلش درود می فرستی و به تبلیغ رسالتش گواهی می دهی، و بر ائمه هدی سلام می دهی، آن گاه نعمت های خدا را بر خود می شماری و او را به خاطر آن ها ستایش و شکر می کنی. بعد به گناهان خود یکایک اعتراف می کنی و هر کدام را که به یادداری، اقرار می نمایی. هر کدام را به خاطر نداری، به طور سربسته به زبان می آوری و از همه گناهان به درگاه خدا توبه می کنی و تصمیم می گیری که دیگر گناه نکنی و از روی پشیمانی و صدق نیت و خلوص، و در بیم و امید از آن ها
استغفار و طلب آمرزش می کنی، سپس می گویی: «اللهم انی أعتذر الیک من ذنوبی و استغفرک و أتوب الیک فأعنی علی طاعتک و وفّقنی لما اوجبت علی من کل ما یرضیک فانی لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتک الا بنعمتک علیه قبل طاعتک، فأنعم علی بنعمة أنال به رضوانک و الجنةَ. بعد از رعایت این مراتب، حاجت خود را بخواه، که امیدوارم خدا ناامیدت نکند و حاجتت را برآورد».( فلاح السائل، ص ۳۸ و ۳۹)
ب ) زمان و مکان در دعا
دعا و ارتباط در مکان های مقدسی مانند مساجد، به ویژه مسجد الحرام و مسجد النبی و مسجد جامع کوفه و مسجد سهله و مسجد مقدس جمکران و امثال اینها و نیز زمان های مبارک و با عظمتی مانند شب قدر، روز عرفه، شب و سحر و عصر جمعه و ایام میلاد و شهادت ائمه اطهار(ع) در سرعت استجابت و مفید بودن آن بسیار مؤثر است.مثلا در مورد شب و سحر جمعه در روایت آمده است وقتی فرزندان حضرت یعقوب(ع) از خطاهای خود پشیمان شدند به پدر خود چنین گفتند: «قالو یا ابانا استغفرلنا ذنوبنا انا کنا خطئین. قال سوف استغفرلکم ربی انه هوالغفور الرحیم؛ پدرجان از خداوند آمرزش گناهان ما را طلب نما، چون ما خطاکار می باشیم. حضرت. حضرت یعقوب(ع) فرمود: به زودی از خداوند برای شما آمرزش می خواهم، چون او بخشنده و مهربان است» (یوسف، آیه 97 و 98). در روایت داریم که حضرت یعقوب(ع) این طلب آمرزش را تا شب جمعه به تأخیر انداختند، چون به اجابت نزدیکتر است (مفاتیح الجنان، اعمال روز و شب جمعه) و نیز دعای در سحرگاهان هنگامی که مردم در خوابند و گناهان و جرم ها کمتر است و راه برای بالا رفتن و صعود و اجابت دعا هموارتر است از تأثیر و اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در روایت از حضرت فاطمه زهرا(س) آمده است که در واپسین لحظات غروب روز جمعه لحظه و زمانی است که دعا حتی مستجاب است. برای کسی که برای اولین بار چشمش به خانه خدا می افتد دعا و ارتباط با خداوند امتیاز ویژه ای دارد.
دعا کردن زیر ناودان طلا و در کنار کعبه معظمه نیز از موقعیت خاصی برخوردار است. ولی شاید بهترین زمان برای طرح نیاز و مناجات و دعا و ایجاد ارتباط با خداوند و اولیای برگزیده و پاک او، هنگام حضور قلب، دلشکستگی است چون خداوند دعایی را که از روی توجه و اقبال قلب و میل و اشتیاق آن باشد و نیز دعا و سوز و مناجات برخاسته از قلبی شکسته و دردمند را زودتر اجابت می کند.
در حدیث قدسی خداوند می فرماید: «انا عند المنکسره قلوبهم؛ من در نزد دل شکستگانم».
بعد از انجام فرایض و ادای نماز، دعا مستجاب است. امام صادق(ع) می فرماید: سه وقت است که دعا به اجابت می رسد به دنبال نماز، هنگام باریدن باران و هنگامی که نشانه ای از خدا ظهور کند (وسائل الشیعه، ج 4، ص 1116، حدیث 9 و 10).
و نیز در مراقد ائمه(ع) دعا مستجاب است.
ج ) آداب دعا
بعضی از آداب دعا که در روایات به آنها اشاره شده، عبارتند از :
1. گفتن بسم الله الرحمن الرحیم
در ابتدا از آداب دعا است البته مستحب است هر کاری را با بسم الله آغاز کنیم.
2.تمجید خداوند امام صادق (علیه السلام) فرمود: در کتاب امیر المومنین (علیه السلام) آمده است که پیش از درخواست چیزی از خدا، باید او را ستود. پس هرگاه خدای عز و جل را خواندی (ابتدا) او را تمجید کن. (راوی می گوید:) عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ حضرت فرمود: می گویی: یا من هو اقرب من حبل الورید، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الاعلی، یا من لیس کمثله شیء؛ ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است، ای کسی که میان انسان و دلش حائل می شود، ای کسی که در بالاترین چشم انداز است، ای کسی که مانند ندارد». (همان، ح5622)
3. صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش (صلوات الله علیهم اجمعین)
امام علی (علیه السلام): «هر گاه از خدای سبحان درخواستی داری ابتدا بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درود فرست، سپس حاجت خود را بخواه؛ زیرا خدا بزرگوارتر از آنست که از دو حاجت درخواست شده، یکی را برآورد و دیگری را باز دارد» (نهج البلاغه، حکمت 361)
4. نام بردن حاجت در دعا
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای تبارک و تعالی می داند که بنده هر گاه به درگاهش دعا کند چه می خواهد ولی او دوست دارد که حوائج به درگاه او شرح داده شود؛ پس چون به درگاه او دعا کردی حاجتت را نام ببر». (اصول کافی، ج6، ص 43)
5. اعتراف به گناه
امام صادق (علیه السلام): «(در دعا) ابتدا باید خدا را ستود، سپس به گناه اعتراف نمود و آن گاه حاجت را خواست» (میزان الحکمة، ح 5630)
6. یقین و اعتماد به دعا
امام صادق (علیه السلام): «دعا پایگاه اجابت است چنانچه ابر پایگاه باران است.» (اصول کافی،ج6، ص29)
7. خواندن خداوند با دلی پاک
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای عز و جل دعای از روی قساوت قلب را اجابت نکند.
8. اخلاص در دعا
امام علی (علیه السلام): «اخلص فی المسالة لربک، فان بیده العطاء و الحرمان و اکثر الاستخارة؛ در دعا با اخلاص پروردگارت را بخوان که بخشیدن و محروم کردن بدست اوست و فراوان از خدا درخواست خیر و نیکی داشته باش.» (نامه ی31 نهج البلاغه، بند 17 و 18)
9. تضرع کند
خداوند در قرآن کریمش فرمود: «ادعوا ربکم تضرعا و خفیة؛ بخوانید پروردگارتان را در حال تضرع و ترس» (سوره ی اعراف، 155). امام حسین (علیه السلام): «رسول خدا (صلی الله علیه و اله) در هنگام ابتهال و دعا مانند بینوایی که غذا می طلبد، دستانش را بالا می برد» (میزان الحکمة، ح 5633)
10. دعا با صدای بلند و طلبکارانه نباشد.
در هنگام دعا رو به قبله و با وضو و بهتر است از زبان معصومین باشد؛ چرا که آنها ادب در گفتار، نحوه ی در خواست و نیازها را به بهترین شکل بیان نموده اند.
منابع :
1 . متن فارسی: کتاب” ادب حضور “صفحه 100-62 / نویسنده: م- ر / موضوع: دعا / تعداد جلد: 1 / ناشر: انتشارات انصارى / مکان چاپ: قم / سال چاپ: 1380 / نوبت چاپ: اول
2 . متن عربی: کتاب “فلاح السائل و نجاح المسائل” ص: 46 – 24 (نام کتاب: فلاح السائل و نجاح المسائل نویسنده: سید ابن طاوس / موضوع: دعا / تعداد جلد: 1 / ناشر: بوستان کتاب / مکان چاپ: قم /چاپ: اول )
