تاریخچه عمارت نمکدان اصفهان قدیم

عصراسلام: حد شرقی این کاخ پل خواجو و حد غربی آن سی و سه پل و خیابان چهارباغ بالا بوده است. این باغ عظیم که دولتخانه جدید صفوی نامیده می‌شد، دارای کاخ‌های متعددی بوده و از مهم‌ترین آنها، کاخ هفت دست، آیینه خانه و عمارت نمکدان است که امروزه از هیچ یک نام و نشانی باقی نمانده است. 

کاخ نمکدان عمارت سه طبقه‌ای بود که با فاصله حدود ۱۵۰ متر از تالار آیینه خانه در سمت جنوب باغ سعادت آباد واقع بوده است. از آنجا که آیینه خانه تا زاینده رود تنها ۶۳ متر فاصله داشته، فاصله نمکدان تا رودخانه بیش از ۲۳۰ متر نبوده است. دلیل نامگذاری این بنا مشخص نیست. این وجه تسمیه شاید به دلیل شکل هندسی ویژه آن بوده یا شاید نان و نمکی که شاه در آن با یکی از دشمنانش در زمان صلح خورده، اسم نمکدان را بر این کاخ نشانده است.

این عمارت هشت گوش، به دلیل ارتفاع زیادی که داشته، چشم انداز مناسبی از قسمت‫ های مختلف اصفهان داشته است. از سمت شمال رو به رودخانه زاینده‫ رود، از سمت جنوب، کوه صفه و باغ‌های مشرف به آن و از سمت شرق و غرب، باغ سعادت آباد در چشم انداز این کاخ زیبا قرار داشته.

شاردن، سیاح فرانسوی توصیف دل انگیزی از این عمارت دارد: «… میان بناهای این باغ(سعادت آباد) کلاه فرنگی هشت‌ضلعی دو طبقه ای‌ است که از مهتابی سراسری دور بنا آب فرو می‫ ریزد، چنان‫که اگر دست را از پنجره بیرون آورند در دم پر از آب می‫ شود».

در سال ۱۳۰۶ هجری قمری و در اوج دوره تخریب‌های ظل‌السلطانی، سرانجام نوبت به کاخ نمکدان هم رسید. ظاهرا ظل‌السلطان در این سال کاخ و بخشی از پیرامون آن را که جزو زمین‌های دولتی محسوب می‌شده در اختیار یکی از کارگزارانش به نام بنان‌الملک گذاشت به شرط آنکه آن را ویران سازد. امروزه اما از همین تل خاک و آجر هم چیزی باقی نمانده و همه خیابان، پارک، بنای مسکونی و اداری شده است. در حالی که پایه‌های محکم این کاخ و سایر بناهای سعادت‌آباد اکنون زیر بلوار آیینه‌خانه خفته است.