مشخصات گیاه کاکنج

کاکنج گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود ۵۰ سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای زاویه‌دار به رنگ مایل به قرمز و برگ‌های آن به رنگ سبز تیره، متناوب، بیضوی، نامنظم، نوک‌تیز و دارای دمبرگی دراز می‌باشند. گل‌های گیاه دارای وضع منفرد بر روی ساقه و در رأس دمگلی کوتاه و خمیده ظاهر می‌شوند. مادگی گل‌های آن شامل تخمدانی بیضوی، بی‌کرک و دو خانه می‌باشد و پس از رسیدن به میوه‌ای به صورت سته، به رنگ قرمز، به بزرگی گیلاس و محصور در پرده‌ای قرمز رنگ تبدیل می‌گردد.

این پرده از بهم پیوستن و رشد کاسه گل به وجود می‌آید. در داخل میوه دانه‌های متعدد کوچک، مسطح و سفید رنگ وجود دارد. گونه ای از آن زینتی است و پوشش میوه سبز و بزرگ می باشد و در گل فروشی ها به نام گرین بال معروف است.1

مراحل رشد و نمو گیاه عروسک پشت پرده

عروسک پشت پرده که کاکنج نیز نامیده می‌شود گیاهی است یک ساله یا چند ساله، زیبا و به بلندی کمتر از نیم متر. گل‌های آن سفید وکوچک هستند. کاسه گل پس از گرده افشانی و لقاح می‌روید، درشت، متورم و رنگین می‌شود و به رنگ نارنجی تند با برگ‌های برجسته در می‌آید. درون آن میوه گیاه به شکل سته نارنجی رنگی تشکیل می‌شود. معمولأ در پاییز پارانشیم کاسه گل تحت تأثیر فعالیت‌های باکتری‌های سلولز خوار تجزیه می‌شود، در نتیجه فقط شبکه رگبرگ‌های کاسه به شکل تور سفید رنگ ظریف و نازکی باقی می‌ماند و میوه گرد درون آن نمایان می‌شود. به همین علت است که این گیاه را عروسک پشت پرده می‌نامند.

این گونه از عروسک پشت پرده در ایران در جنگل‌های شمال و ارسباران  می‌روید.

بخش مورد استفاده گیاه کاکنج

میوه و کاسه گل. در ضمن برگ و ساقه‌های گیاه نیز خواص دارویی دارند.2

خواص دارویی گیاه عروسک پشت پرده

برگ و میوه این گیاه خاصیت دارویی دارد. عروسک پشت پرده طبعی سرد و خشک دار.

عروسک پشت پرده غنی‌ترین منبع آنتی‌اکسیدان‌ها بوده و سرشار از ویتامین‌های A، E، C و P است.

منابع موجود در این گیاه، بدن انسان را در مقابل خنثی سازی رادیکال‌های آزاد که موجب بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، سکته قلبی، سرطان پروستات، آسم و آلرژی می‌شوند، حفاظت می‌کند.

از میوه کاکنج در تهیه کرم‌های آرایشی استفاده می‌شود؛ همچنین مصرف این میوه تاثیر بسزایی در شادابی و طراوت پوست دارد.

میوه این گیاه دارویی تقویت کننده سیستم دفاعی بدن است؛ همچنین خاصیت ضد سرطانی، ضد باکتری و ضد ویروسی نیز دارد.

دم کرده میوه این گیاه برای درمان آسم موثر است؛ همچنین در مقابل بیماری‌های پوستی خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی کننده دارد: برگ‌های عروسک پشت پرده، برای درمان مالاریا، هپاتیت، روماتیسم و ناراحتی کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویتامین P موجود در آن به بدن در جذب ویتامین C کمک کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.

ویتامین‌های B کمپلکس در این میوه مانند تیامین، برای سوخت و ساز سالم بدن، پوست، چشم و مغز لازم است.

پکتین نوعی فیبر موجود در این میوه است که کاهش دهنده کلسترول بوده، همچنین این گیاه غنی از مواد معدنی مانند آهن، پتاسیم، فسفر و منیزیم است.

خواص میوه گیاه کاکنج

میوه کاکنج اثر ملین و ادرار آور دارد، برگ ها و ساقه و کاسه گل آن در ردیف داروهای مقوی، تلخ و تصفیه کننده خون جای دارند. همچنین از میوه این گیاه برای تسهیل زایمان نیز می توان استفاده کرد.

میوه کاکنج دارای اثر تب بر، قاعده آور است و ضمنا صفرا را کاهش می دهد و به یاد داشته باشید که میوه را باید همیشه از کاسه گل جدا نمود، زیرا بر اثر مجاورت با آن طعم تلخ پیدا می کند.

برای دفع انگل توصیه شده است که بیست و پنج گرم از میوه خشک را همراه با بیست و پنج گرم درمنه ترکی جوشانده و به مصرف برسانید. دم کرده و یا جوشانده کاکنج برای اشخاصی که مبتلا به بیماری هایی نظیر آسم، استسقا، سنگ مثانه و کلیه، نقرس و روماتیسم می باشند، مفید است.

برای درمان بیماری های زخم مجاری ادراری، بواسیر، هپاتیت، ناراحتی های پوستی مانند جوش و کورک (به صورت مخلوطی از روغن با سوخته میوه)، برونشیت، تنگی نفس، می توان استفاده کرد.3

فراموش نکنیم که

مصرف کاکنج در رژیم غذایی برای سرد مزاجان بدون مصلح توصیه نمی گردد.

مصرف بیش از ۵ گرم آن موجب اختلال عقل و ضعف اعصاب مى‏شود.

مصرف بیش از ۱۰ گرم آن مرگ ‏آور و کشنده است.

ترکیبات شیمیایی گیاه کاکنج

در میوه آن اسید اسکوربیک، اسید سیتریک، قند و در برگ‏هاى آن ماده تلخى بنام فیزالین‏ یافت مى شود. از کاسبرگ ‏ها و میوه آن ماده رنگى بنام فیزالى‏این‏ به دست مى‏ آید.

مهمترین مواد گیاه شامل ویتاستروئیدها و کاروتنوئیدها می باشد. سرشار از ویتامین c ، داراى جوهر لیمو و قندهاى گوناگون نیز می ‏باشد.

درمان ناراحتی های پوستی با گیاه کاکنج

برای درمان ناراحتی های پوستی مانند جوش و کورک با گیاه کاکنج باید به صورت مخلوط از روغن و سوخته میوه این گیاه استفاده کرد.

رویش جغرافیایی گیاه کاکنج

محل رویش این گیاه در سراسر اروپا و آسیای مرکزی و در ایران بیشتر در نواحی مرکزی، استان‌های شمالی و شمال غربی، فارس و اصفهان می باشد.

طریقه مصرف گیاه کاکنج

در هر وعده به مقدار ۵ تا ۱۰ گرم در یک لیوان آب به صورت دم کرده یا جوشانده و روزی سه مرتبه مصرف می شود.

توصیه: استفاده خودسرانه و بدون دلیل از عروسک پشت پرده مانع از بارداری می‌شود و زیاده‌روی در مصرف آن ایجاد مسمومیت می‌کند.

موارد استفاده گیاه کاکنج در طب سنتی

به گفته اطباء قدیم گیاه کاکنج در درمان بیماریهای کلیه، مثانه، زخم مجاری ادراری، روماتیسم، بواسیر، هپاتیت،جوش و کورک، برونشیت و تنگی نفس مورد استفاده و موثر است. میوه کاکنج دارای اثر تب بر، قاعده آور است و ضمنا صفرا را کاهش می دهد و به یاد داشته باشید که میوه را باید همیشه از کاسه گل جدا نمود، زیرا بر اثر مجاورت با آن طعم تلخ پیدا می کند. همچنین از میوه این گیاه برای تسهیل زایمان نیز می توان استفاده کرد.4

مضرات گیاه کاکنج

مصرف کاکنج در رژیم غذایی برای سرد مزاجان بدون مصلح توصیه نمی گردد.

مصرف بیش از ۵ گرم آن موجب اختلال عقل و ضعف اعصاب و جنون مى شود.

مصرف بیش از ۱۰ گرم آن مرگ آور و کشنده است.

به دلیل قاعده آور بودن این گیاه، مصرف آن برای خانم های باردار ممنوع است.1

پی نوشت:
1.www.delgarm.com
2.www.beytoote.com
3.www.alodoctor.com
4.www.sepandjam.ir