از آیات قرآن مجید، استفاده مى شود: شفیعان در روز قیامت متعددند، (و دایره شفاعت آنان متفاوت است) از مجموع روایاتى که از منابع شیعه و اهل سنت، نقل شده ـ و این روایات بسیار زیاد است ـ استفاده مى شود: این شفیعان در قیامت براى گنهکارانى که زمینه هاى شفاعت در آنها موجود است، شفاعت مى کنند:
1 ـ نخستین شفیع شخص پیامبر اسلام(صلى اللهعلیه وآله) است، چنان که در حدیثى مى خوانیم رسول اللّه فرمود: «اَنَا اَوَّلُ شافِع فِى الْجَنَّهِ». (1)
2 ـ تمام انبیاء از شفعاء روز قیامتند، چنان که در حدیثدیگرى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الاَنْبِیاءُ فِى کُلِّ مَنْ یَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ مُخْلِصاً فَیُخْرِجُونَهُمْ مِنْها»؛ (پیامبران درباره تمام کسانى که از روى اخلاص به وحدانیت خداوند گواهى مى دهند، شفاعتمى کنند، و آنها را از دوزخ خارج مى سازند). (2)
3 ـ فرشتگان از شفیعان روز محشرند، همان گونه که از رسول خدا(صلى اللهعلیه وآله) نقل شده:«یُوْذَنُ لِلْمَلایِکَهِ وَ النَّبِیِّیْنَ وَ الشُّهَداءِ اَنْ یَشْفَعُوا»؛ (در آن روز به فرشتگان و انبیاء و شهداء اجازه داده مى شود که شفاعت کنند). (3)
4 و 5 ـ ایمه معصومین و شیعیان آنها نیز شفاعتمى کنند چنان که على(علیه السلام) مى فرماید: «لَنا شَفاعَهٌ وَ لاِ َهْلِ مَوَدَّتِنا شَفاعَهٌ»؛ (براى ما شفاعتاست و براى دوستان ما نیز مقام شفاعتاست). (4)
6 و 7 ـ علماء و دانشمندان و همچنین شهیدان راه خدااز شفیعانند چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى اللهعلیه وآله) مى خوانیم: «یَشفَعُ یَوْمَ الْقِیامَهِ الاَنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهَداءُ»؛ (روز قیامتنخست انبیاء شفاعت مى کنند سپس علما، و بعد از آنها شهداء). (5)
حتى در حدیثى از همان حضرت(صلى اللهعلیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الشَّهِیْدُ فِى سَبْعِیْنَ اِنْساناً مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ»؛ (شفاعت شهید درباره هفتاد نفر از خانواده اش پذیرفته مى شود). (6)
و در حدیثدیگرى که مرحوم «علامه مجلسى» در «بحار الانوار» آورده: «شفاعت آنها درباره هفتاد هزار نفر پذیرفته مى شود»!. (7)
و با توجه به این که: عدد هفتاد، و هفتاد هزار، هر دو از اعداد تکثیر است منافاتى بین این دو روایت نیست.
8 ـ قرآن، نیز در روز قیامت شفاعتمى کند چنان که على(علیه السلام) فرمود: «وَ اعْلَمُوا اَنَّهُ (القُرْآنُ) شَافِعٌ مُشَفَّعٌ»؛ (بدانید قرآن شفاعتکننده اى است که شفاعتش پذیرفته مى شود). (8)
9 ـ کسانى که عمرى در اسلامصرف کرده اند، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِذا بَلَغَ الرَّجُلُ التِّسْعِیْنَ غَفَرَ اللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَاَخَّرَ وَ شُفِّعَ فِى اَهْلِهِ»؛ (هنگامى که انسان به نودسالگى برسد [و در مسیر ایمانسیر کند] خداوند گناهان گذشته و آینده او را مى بخشد، و شفاعتاو در خانواده اش پذیرفته مى شود). (9)
10 ـ عبادات نیز شفاعتمى کنند، چنان که در حدیثى از رسول خدا(صلى اللهعلیه وآله) آمده است: «الصِّیامُ وَ الْقُرْآنُ یَشْفَعانِ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیامَهِ»؛ (روزه و قرآنبراى بندگان در قیامت شفاعتمى کنند). (10)
11 ـ از بعضى از روایات استفاده مى شود: اعمال نیک مانند امانتى که انسان در حفظ آن کوشیده است، نیز در قیامتاز انسان شفاعتمى کند. (11)
12 ـ جالب این که: از بعضى روایات استفاده مى شود: خود خداوند هم گنهکاران را شفاعت مى کند، چنان که در حدیثدیگرى از رسول اکرم(صلى اللهعلیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ النَّبِیُّونَ وَ الْمَلایِکَهُ وَ الْمُوْمِنُونَ فَیَقُولُ الْجَبّارُ بَقِیَتْ شفاعَتِى»؛ (در قیامتپیامبران و فرشتگان و مومنان شفاعتمى کنند، و خداوند مى گوید شفاعتمن باقى مانده است). (12)
روایات در این زمینه، بسیار فراوان است و آنچه ذکر کردیم گوشه اى از آن مى باشد. (13)، (14)
پی نوشت:
(1). «صحیح مسلم»، جلد 2، صفحه 130.
(2). «مسند احمد»، جلد 3، صفحه 12.
(3). «مسند احمد»، جلد 5، صفحه 43.
(4). «خصال صدوق»، جلد 2، صفحه 624.
(5). «سنن ابى ماجه»، جلد 2، صفحه 1443.
(6). «سنن ابى داود»، جلد 2، صفحه 15.
(7). «بحار الانوار»، جلد 100، صفحه 14.
(8). «نهج البلاغه»، خطبه 176.
(9). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 89.
(10). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 174.
(11). «مناقب ابن شهر آشوب»، جلد 2، صفحه 14.
(12). «صحیح بخارى»، جلد 9، صفحه 149.
(13). براى توضیح بیشتر مى توانید به کتاب «مفاهیم القرآن»، جلد 4، صفحات 288 تا 311 مراجعه فرمائید.
(14). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دارالکتب الإسلامیه، چاپ بیست و هشتم، ج 25، ص 261.
منبع :سایت آیت الله مکارم شیرازی