از آنجا که نیازمندترین مردم به آرامش و راحتی، بیمارانند، محیطی که در آن به سر می برند، باید آرامترین و راحت ترین محیط‌ها بوده، از نظافت و بهداشت کاملی برخوردار باشد؛ تا از آلودگی‌ها مصون بمانند و از این طریق دستخوش دیگر بیماری‌ها نگردند.
 
مراعات امور بهداشتی از اصول اولیه برخورد با بیمار و پرستاری از اوست. تاکید و توصیه‌های اسلام درباره مسأله نظافت و بهداشت و سلامت محیط زیست بر کسی پوشیده نیست؛ تا آن جا که نظافت را جزئی از ایمان دانسته و انسان آلوده و کثیف را مورد خشم خدا شمرده است. حساسیت بیمار از نظر جسمی و روحی، امر نظافت و بهداشت را برای او لازمتر و ضروریتر میکند.
 

محیطی پاک و زیبا 

محیطی که در آن زندگی میکنیم از دید پیشوایان دین، باید محیطی زیبا، سرسبز، و دارای هوایی لطیف و پاکیزه و آبی گوارا باشد. و طبیعتا بیماران با توجه به نیازشان – در این امور از اولویت افزونی برخوردار هستند. چرا که سرسبزی و زیبایی محیطی که بیمار در آن به سر می‌برد برای او نشاط انگیز، روح بخش و جان افزا خواهد بود.
 
بر این مبنا محیطی که بیمار در آن به سر می‌برد . خانه یا بیمارستان – باید راحت، آرام، سرسبز و زیبا، نظیف و بهداشتی، و عاری از هر گونه آلودگی باشد و از آب و هوایی لطیف و پاکیزه برخوردار بوده تا موجب دلتنگی بیمار نگردد و آرامش و آسایش خاطر او فراهم شود و به بهبود و سلامت او سرعت بخشد. بعضی از این زمینه ها را حتی می توان با قراردادن تخت و جایگاه بیمار در کنار پنجره و تمیز و مرتب کردن اتاق و تخت او و قرار دادن شاخه های گل در کنارش، تا حدودی عملی ساخت.
 

خواب و استراحت

خواب و استراحت کافی برای بیمار از اموری است که برای سلامت او ارزش حیاتی دارد. بنابراین فراهم کردن محیطی مناسب که بیمار بتواند در آن به راحتی و دور از جار و جنجال و سر و صدا استراحت کرده و بخوابد، یکی از امور مهم پرستاری است. بنابر آنچه در روایات آمده است، بیمار در حال بیماری سرشار از رحمت خداوندی و کرامت پروردگار است و بیماری برای او موجب تزکیۂ نفس و پاکی از گناهان است. بر این اساس، محیطی که بیمار در آن به سر می‌برد، باید عاری از هر چه موجب ناخشنودی خداوند و محرومیت از رحمت و بخشش اوست باشد، و تناسب تام و تمام با آنچه در روایات پیرامون درجات قرب و رحمت و غفران خداوند نسبت به بیمار و خدمتگزاران او و عیادت کنندگان از او آمده است داشته باشد.
 

نظافت بدن و لباس

نظافت بدن و لباس بیمار یکی دیگر از نیازهای ضروری اوست. بنابراین، در صورتی که استحمام موجب تشدید بیماری بیمار نشود و ضرری بر او وارد نسازد، نباید او را از این موهبت آرام بخش محروم ساخت. مضر بودن استحمام و شستشو برای برخی از اعضای بدن، نباید مانع تمیز نگاه داشتن دیگر اعضای بدن شود. امیر مؤمنان علیه السلام ضمن توصیه به نظافت بدن و لباس، نظافت لباس را موجب برطرف شدن حزن و اندوه و به دست آوردن نشاط و شادابی می داند و مراقبت‌های بهداشتی و نظافت فردی را بر همه افراد لازم دانسته و انسان بی اعتنا به نظافت را مورد خشم خداوند می شمارد. از این رو بی اعتنایی به امر نظافت و پاکیزگی بدن و لباس بیماری که مورد توجه خداوند است، دور از شأن پرستار متعهد و دلسوز خواهد بود.
 
از جمله مواردی است که پرستار باید به آن توجه کافی داشته باشد، چون بیشتر بیماری‌ها، بیمار را بستری و بی حرکت می کند. خطرهای ناشی از بی حرکتی ایجاب می‌کند که پرستار در مراقبت‌های خود ضمن مراعات حال بیمار او را از حرکات ورزشی بهره مند سازد. معمولا بیمار از نظر روانی از بی حرکتی و عدم فعالیت رنج می‌برد، چون طبیعت انسان میل به سرپایی، فعالیت، حرکت و کار دارد. زمانی که بیماری جانباز و معلول به علت بیماری یا نقص عضو از این فعالیت‌ها طبیعی محروم باشد، مسلما از نظر روانی و روحی نیز در رنج است. بنابراین برای حفظ سلامت و روان بیمار باید او را به فعالیت کردن تا سر حد امکان تشویق کرد؛ که این امر شامل یاری دادن به بیمار برای بازیابی استقلال خود همانند افراد سالم است.
 
جسم بیمار نیز از عدم فعالیت رنج می‌برد. دستگاه عضلانی – استخوانی صدمه می بیند و ضعف عضلات به علت بی حرکتی به سرعت عارض می شود و آثار سوئی باقی می گذارد. به این خاطر بیماری که خود قادر به حرکت نیست باید به طور مرتب تغییر وضعیت داده شود، در عین حال باید در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد تا از هرگونه صدمه ای حفظ شود.
 
این نکته را نیز باید توجه داشت که بعضی از حرکت‌ها نه تنها بیمار را تقویت نمیکند که از توان او میکاهد. در این حال، انرژی و نیرویی که باید در جهت بهبود و بازیافت سلامت بیمار صرف گردد، متوجه فعالیت‌هایی که برای جسم ضعیف او سنگین و طاقت فرساست، خواهد شد؛ و این در غیر بیماری‌هایی است که حرکت عضله‌های بدن خود نوعی درمان است، و یا دست کم هیچگونه منافاتی با بهبود بیمار ندارد.
 
بنابراین در چنین مواقعی باید مانع از این گونه حرکت‌های بیمار شد و اگر بیمار نیازمند تغییر مکان و رفتن به جایی باشد، باید به گونه ای که دچار رنجش و زحمت نشود او را به محل مورد نظر منتقل ساخت. روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام در این باره آمده است که: إن المشى للمریض نکس «راه رفتن برای بیمار موجب بازگشت بیماری خواهد شد.» و فرمودند: وقتی پدرم بیمار میشدند ایشان را درون پارچه ای می‌نهادند و برای وضو گرفتن حمل می‌کردند و این کار برای آن بود که پدرم می‌فرمود: راه رفتن بیمار، باعث بازگشت بیماری اوست.
 
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی،صص 63-58، نشر مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375