شایع ترین علت گزگز پاها آسیب عصبی می باشد که اغلب به دیابت مربوط می شود. درد ناشی از این گزگز می تواند متناوب ، ثابت و از خفیف تا شدید متغیر باشد. این درد شب ها بد تر خواهد شد. درمان گزگز پا به علت اصلی ایجاد آن مرتبط می شود زیرا می تواند به علت طیف وسیعی از شرایط اتفاق بیفتد. تعیین علت گزگز پاها مهم بوده و توسط پزشک تشخیص داده می شود.

نوروپاتی دیابتی

قند خون کنترل نشده می تواند به رگ های خونی و عصبی آسیب برساند. قند خون بالا انتقال سیگنال ها را از اعصاب کاهش داده و در قسمت های مختلف بدن از جمله پاها تاثیر گذار است و همچنین باعث ضعف جدار شریان های خونی شده و آسیب عصبی رخ خواهد دهد. طبق اعلام موسسه ملی دیابت ، گوارش و کلیه ؛ حدود 60-70 درصد از افراد مبتلا به دیابت نوعی آسیب عصبی یا نوروپاتی دارند و شرایطی که باعث این آسیب می شود عبارتند از :

چاقی

فشار خون بالا

استعمال سیگار

نوروپاتی حسی فیبر کوچک

نوروپاتی حسی فیبر کوچک یک نوروپاتی دردناک می باشد که اغلب باعث گزگز پاها ، بی حسی و درد های کوتاه ولی مداوم خواهد شد. در نتیجه غلاف میلین که مسئول پوشش و حفاظت فیبرهای عصبی است از بین می رود. علل دقیق این مشکل دقیقا مشخص نیست اما دیابت یکی از علل مرتبط با آن می باشد.1

می‌تواند در نتیجه مصرف دارو باشد

دارو‌هایی که مصرف می‌کنید ممکن است دلیل احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها باشند، به ویژه اگر شیمی درمانی را به عنوان بخشی از درمان سرطان دنبال می‌کنید یا دارو‌هایی برای اچ‌آی‌وی و ایدز مصرف می‌کنید. در این مورد، صحبت با پزشک و استفاده از دارویی با عوارض جانبی کمتر یا بررسی این که آیا فواید درمان از هزینه‌های آن بیشتر است یا خیر اهمیت دارد.

بارداری ممکن است موجب برخی علائم خاص شود

همان گونه که جنین در رحم مادر رشد می‌کند، فشار وارده از سوی وی می‌تواند اعصاب در پا‌ها را فشرده کرده و به احساس سوزن سوزن شدن منجر شود. همچنین، ممکن است بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست‌های خود به واسطه تغییر سطوح مایع در بدن را تجربه کنید.

در شرایطی که آزاردهنده هستند، این علائم عادی محسوب شده و پس از تولد نوزاد باید بهبود یابند. با این وجود، اگر بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها ادامه یابند، تشدید شوند یا با درد یا تورم همراه باشند، باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنید.

رژیم غذایی شما حاوی ویتامین‌های B بیش از حد کم یا زیاد است

اگر با کمبود ویتامین‌های B، مانند ویتامین‌های B۱ یا B۱۲ مواجه باشید، امکان تجربه احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها وجود دارد و به طور معمول در هر دو پا آغاز می‌شود. اعصاب و پوشش‌های عصبی نیازمند این ویتامین‌ها برای ارائه عملکرد درست خود هستند و بدون آنها، پا‌ها ممکن است نخستین بخش‌هایی باشند که از بروز مشکل خبر دهند.

از سوی دیگر، میزان بیش از حد ویتامین B۶ نیز می‌تواند موجب احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها شود. از این رو، پیش از آغاز مصرف مکمل‌های غذایی با پزشک خود مشورت کنید. وی می‌تواند به شما در تعیین مقدار درست مصرف برای بازگشت تعادل به بدن کمک کند. به طور خاص، ویتامین B۱۲ بیشتر در منابع حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی و مرغ یافت می‌شود، از این رو، گیاهخواران و وگان‌ها ممکن است با کمبود این ویتامین مواجه شوند.2

فشردگی عصب

فرد ممکن است به دلیل فشردگی عصب (Pinched nerve) در دست و پای خود احساس گزگز کند. این عارضه ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی یا تورم در فرد رخ دهد. سایر علائم فشردگی عصب شامل درد و حرکات محدود است.

سموم

بلعیدن یک ماده سمی یا جذب توکسین‌های مختلف از طریق پوست ممکن است باعث گزگز در پاها شود. سمومی که منجر به گزگز یا مورمور شدن می‌شوند عبارتند از:

آرسنیک (Arsenic)

تالیم (Thallium)

جیوه (Mercury)

ضد یخ (Antifreeze)

در صورت مسمومیت با هر کدام از این سموم باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

اضطراب و حملات پانیک

افرادی که دائما حس اضطراب دارند ممکن است دچار هایپرونتیلیشن (hyperventilating) شوند که این عارضه می‌تواند باعث گزگز پا شود. هایپرونتیلیشن، یکی از علائم شایع اضطراب است و مشخصه‌ی اصلی آن نیز تندی تنفس است. هایپرونتیلیشن باعث برهم خوردن توازن بین دی‌اکسید کربن و اکسیژن می‌شود و در نتیجه آن هم فرد ممکن است دچار گزگز دست و پا شود.

گزگز پا و اضطراب ممکن است از نظر روانشناسی نیز به هم مرتبط باشند. در واقع، فردی که دچار اضطراب می‌شود، معمولا نسبت به حواس بدنی خود آگاهی بیشتری پیدا می‌کند. 

عفونت‌ها

برخی عفونت‌ها موجب التهاب عصب می‌شوند. التهاب نیز می‌تواند به منجر به گزگز دست یا پا شود. عفونت‌هایی که ممکن است باعث این مشکل شوند عبارتند از:

ایدزHIV

هپاتیت B و هپاتیت C

جذام

زونا (Shingles)

بیماری لایم (Lyme disease)

در صورتی که فرد نسبت به ابتلا به یک نوع عفونت مشکوک است، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کند.3

نارسایی کلیه

گزگز دست و پا می‌تواند ازعلائم مشکلات کلیوی باشد. دیابت و فشارخون بالا ، هر دو باعث افزایش خطر نارسایی کلیه می‌شوند.

علائم دیگر نارسایی کلیه:

گرفتگی عضلات

پرش و تیک عضلات

ضعف عضلانی

درصورت مشکوک بودن به نارسایی کلیه باید به پزشک مراجعه کنید. نارسایی کلیه ازطریق دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.

بیماری های خود ایمنی

بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث گزگز در دست و پا شوند. دربیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه بدن را مورد حمله قرار می‌دهد.

بیماری های خودایمنی که باعث گزگز دست و پا می‌شوند عبارتند از:

لوپوس

بیماری سلیاک

روماتیسم مفصلی

بیماری سرخرگ محیطی ( PAD)

بیماری سرخرگ محیطی برسیستم جریان خون تاثیر می‌گذارد، به این نحو که با باریک‌تر کردن رگ‌های خونی منجر به کند شدن جریان خون و گزگز دست وپا می‌شود.

درصورتی که این بیماری درمان نشود ممکن است منجر به تصلب شرایین و در نهایت سکته یا ایست قلبی شود.

سکته مغزی

گزگز دست وپا می‌تواند نشانه سکته مغزی باشد.

علائم به طور ناگهانی آشکار شده و شامل موارد زیر می شود:

بی حسی و ضعف صورت ،بازو و پا، عموما دریک سمت بدن

گیجی

اختلال تکلم

مشکل فهم ودرک

تاری دید

مشکل در راه رفتن

سرگیجه

مشکل حفظ تعادل

عدم هماهنگی اندام مختلف بدن

درصورت تجربه یک یا تعداد بیشتری ازاین علائم فورا با اورژانس تماس بگیرید.4

درمان خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا

درمان گزگز دست و پا و خواب رفتن آن بر علت اصلی و نهفته آن مبتنی است؛ برای مثال در صورت پایین بودن میزان ویتامین‌ها، مکمل ویتامین تجویز خواهد شد یا در صورت نقش داشتن دارویی خاص، مقدار مصرفی دارو یا نوع آن باید تغییر کند. چنانچه علت گزگز پا دیابت باشد، باید میزان قند خون را کنترل کند. اگر بی حسی و سوزن سوزن پا فقط هنگام نشستن در حالتی دلخواه رخ می‌دهد، باید شیوه راحت دیگری را برای نشستن انتخاب کرد. تشخیص صحیح ارتوپد از گزگز کردن مجدد پیشگیری می‌کند.

خواب رفتن دست و پا به دلایل مختلفی رخ می دهد، به منظور تجویز بهترین درمان گزگز پا پزشک باید تشخیص درستی از علت آن داشته باشد. اگر خواب رفتن پا بطور مداوم پیش می آید و با همراه با علائمی چون بی حسی پا، درد و ضعف پا، سنگین شدن پا در شب، در صبح باشد. باید به پزشک مراجعه کنید. گزگز پا در حاملگی بعد از زایمان برطرف می شود.

درمان های خانگی

برای درمان بی حسی پا چند روش درمانی خانگی وجود دارد:

کشش و ماساژ

کشش و ماساژ دادن در هنگام خواب رفتن پا به منظور افزایش جریان خون به ناحیه و رفع فشار از عصب در صورت امکان صورت می گیرد.این کار وقتی بیشترین کارایی را دارد که به محض شروع بی حسی و گزگز دست و پا آن را انجام دهید بطور مثال در صورتی که نشسته اید و تایپ می کنید، بلند شوید و قدم بزنید.

کمپرس گرم

کمپرس گرم به افزایش تامین خون در ناحیه بی حس شده کمک می کند. در صورتی که سوزن سوزن شدن پا شدت پیدا کرد، کمپرس گرم را بردارید و برای کاهش التهاب از کمپرس یخ استفاده کنید.

تامین ویتامین های مورد نیاز

ویتامین های B و E قابل حل در آب به جلوگیری از بی حسی پا ناشی از کمبود ویتامین کمک می کنند. اگر دچار خواب رفتن پا یا سوزن سوزن شدن پا می شوید ماهی، سبزیجات سبز برگ دار و آجیل های زیادی را در رژیم غذایی خود قرار دهید.همچنین می توانید مکمل های ویتامین بازاری را مورد استفاده قرار دهید.

پیشگیری

شما می‌توانید با ایجاد تغییر در سبک زندگی خود و کاهش فاکتورهای ریسک از ابتلا به سندروم تونل کارپال و گزگز پا پیشگیری نمایید. درمان بیماری‌هایی همچون دیابت، فشار خون بالا، و آرتروز می‌تواند خطر ابتلای شما به سندروم تونل کارپال را کاهش دهد. به فشارهای وارد شده به دست دقت کافی داشته باشید و از فعالیت‌هایی که باعث کشیده شدن بیش از حد مچ دست می‌شود اجتناب کنید. این فعالیت‌ها می‌توانند استراتژی‌های مهم برای کاهش علائم بیماری از جمله بی حسی دست و خواب رفتن دست باشند.

بی حسی، گزگز، سوزش و خواب رفتن پا اگرچه درمان های ساده ای دارد اما نباید کم اهمیت گرفته شود. هر زمان که علائم یاد شده در مقاله را داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت خواب رفتن، ضعف رفتن و گزگز پا را تشخیص داده و بهترین درمان را برایتان تجویز نماید.5

پی نوشت:
1.www.namnak.com
2.www.tabnak.ir
3.www.drdr.ir
4.www.lafarrerr.com
5.www.lumbar.ir