با اینکه در منابع تاریخی، حدیثی و تفسیری؛ مشخصات و ویژگیهایی برای کشتی حضرت نوح(ع) ذکر شده است که در برخی موارد؛ یا به ظاهر دور از ذهن به نظر میرسند و یا با هم متعارضاند. اما آنچه براساس مجموع آیات و روایات میتوان بهطور کلی گفت این است که؛ کشتى نوح یک کشتى سادهاى نبود و مانند کشتیهای دیگر با وسائل آن روز به آسانى و سهولت پایان نیافت، کشتى بزرگى بود که بهعلاوه بر مؤمنان راستین، یک جفت از نسل هر حیوانى را در خود جاى میداد و آذوقه فراوانى که براى مدتها زندگى انسانها و حیوانهایى که در آن جاى داشتند حمل میکرد. چنین کشتى با چنین ظرفیتی حتماً در آن روز بیسابقه بوده است، … لذا در بعضى از روایات مفسران میخوانیم که این کشتى هزار و دویست ذراع طول و ششصد ذراع عرض داشت! (هر ذراع حدود نیممتر است).[1]
اکنون به آیات و روایاتی که بهطور کلی و جزئی، بیانگر مشخصات و ویژگیهای کشتی حضرت نوح(ع) هستند، اشاره میشود.
الف. آیات قرآن
1. موجهایى به اندازه کوهها در مسیرش بود: «آن کشتى، آنان را در میان موجهایى کوهآسا حرکت میداد…».[2] در آیه شریفه بهطورى که مفسّران گفتهاند اشارهاى است به اینکه کشتى نوح(ع) روى آب حرکت میکرده، نه اینکه همانند ماهیان دریا در درون آب شناور بوده باشد.[3]
2. کشتى نوح(ع)، برخوردار از استحکام فراوان و کیفیّت پیشرفته بود: «ما، او و کسانى را که با او بودند، در آن کشتى که پر [از انسان و انواع حیوانات] بود، رهایى بخشیدیم».[4] منظور این است که آن کشتى مملوّ از نفرات و همه وسائل بود، و کمبودى نداشت؛ یعنى خداوند بعد از آنکه کشتى از هر نظر مهیا و آماده حرکت شد، طوفان را فرستاد تا نوح و سایر سرنشینانش گرفتار ناراحتى نشوند، و این خود یکى از نعمتهاى الهى بر آنها بود.[5]
ب. روایات و نقلها
3. امام صادق(ع) فرمود: «طول (درازاى) کشتى نوح(ع)؛ هزار و دویست ذراع بود، و پهناى آن هشتصد ذراع، و بلندى آن هشتاد ذراع…».[6]
4. عیّاشی(متوفای 320ق) از عبد الله علوی چنین نقل میکند: «کشتى نوح داراى طبقاتی بود و نیز داراى دو شکاف که یکى از آنها در روز بسان خورشید میدرخشید و دیگرى شبانگاهان همانند ماه پرتو افشانى میکرد، همراهان نوح [بدینوسیله] بر اوقات نماز خود به خوبى واقف بودند».[7]
5. ابن عباس گفته است: «کشتى نوح؛ از سه طبقه تشکیل شده بود: یک طبقه براى مردم، طبقه دیگر براى چهارپایان، و طبقه سوم براى جانوران درنده، بدین ترتیب که طبقه زیرین جاى جانوران درّنده بود، طبقه وسط جاى چارپایان، و خود نوح و همراهانش در طبقه بالا جاى گرفتند و هر چه از خوراکى و سایر لوازم بود در همان طبقه بالا جاى دادند».[8]
شرح کشتى نوح به نقل از تورات
در ترجمه فارسى تورات باب ششم از سفر پیدایش چنین است: «خدا به نوح گفت: انتهاى تمامى بشر به حضورم رسیده است؛ زیرا که زمین به سبب ایشان پر از ظلم شده است و اینک من ایشان را با زمین هلاک خواهم ساخت. پس براى خود کشتى از چوب کوفر بساز و حجرات در کشتى بنا کن و درون و برونش را به قیر بینداز، و آنرا بدین ترکیب بساز که طول کشتى سیصد ذرع باشد و عرضش پنجاه ذرع و ارتفاع آن سى ذرع، و روشنى براى کشتى بساز و آنرا به ذراعى از بالا تمام کن و در کشتى را در جنب آن بگذار و طبقات تحتانى و وسطى و فوقانى بساز؛ زیرا اینک من طوفان آب را بر زمین میآورم تا هر جسدى را که روح حیات در آن باشد از زیر آسمان هلاک گردانم و هر چه بر زمین است خواهد مرد. لکن عهد خود را با تو استوار میسازم…».[9]
اکنون به آیات و روایاتی که بهطور کلی و جزئی، بیانگر مشخصات و ویژگیهای کشتی حضرت نوح(ع) هستند، اشاره میشود.
الف. آیات قرآن
1. موجهایى به اندازه کوهها در مسیرش بود: «آن کشتى، آنان را در میان موجهایى کوهآسا حرکت میداد…».[2] در آیه شریفه بهطورى که مفسّران گفتهاند اشارهاى است به اینکه کشتى نوح(ع) روى آب حرکت میکرده، نه اینکه همانند ماهیان دریا در درون آب شناور بوده باشد.[3]
2. کشتى نوح(ع)، برخوردار از استحکام فراوان و کیفیّت پیشرفته بود: «ما، او و کسانى را که با او بودند، در آن کشتى که پر [از انسان و انواع حیوانات] بود، رهایى بخشیدیم».[4] منظور این است که آن کشتى مملوّ از نفرات و همه وسائل بود، و کمبودى نداشت؛ یعنى خداوند بعد از آنکه کشتى از هر نظر مهیا و آماده حرکت شد، طوفان را فرستاد تا نوح و سایر سرنشینانش گرفتار ناراحتى نشوند، و این خود یکى از نعمتهاى الهى بر آنها بود.[5]
ب. روایات و نقلها
3. امام صادق(ع) فرمود: «طول (درازاى) کشتى نوح(ع)؛ هزار و دویست ذراع بود، و پهناى آن هشتصد ذراع، و بلندى آن هشتاد ذراع…».[6]
4. عیّاشی(متوفای 320ق) از عبد الله علوی چنین نقل میکند: «کشتى نوح داراى طبقاتی بود و نیز داراى دو شکاف که یکى از آنها در روز بسان خورشید میدرخشید و دیگرى شبانگاهان همانند ماه پرتو افشانى میکرد، همراهان نوح [بدینوسیله] بر اوقات نماز خود به خوبى واقف بودند».[7]
5. ابن عباس گفته است: «کشتى نوح؛ از سه طبقه تشکیل شده بود: یک طبقه براى مردم، طبقه دیگر براى چهارپایان، و طبقه سوم براى جانوران درنده، بدین ترتیب که طبقه زیرین جاى جانوران درّنده بود، طبقه وسط جاى چارپایان، و خود نوح و همراهانش در طبقه بالا جاى گرفتند و هر چه از خوراکى و سایر لوازم بود در همان طبقه بالا جاى دادند».[8]
شرح کشتى نوح به نقل از تورات
در ترجمه فارسى تورات باب ششم از سفر پیدایش چنین است: «خدا به نوح گفت: انتهاى تمامى بشر به حضورم رسیده است؛ زیرا که زمین به سبب ایشان پر از ظلم شده است و اینک من ایشان را با زمین هلاک خواهم ساخت. پس براى خود کشتى از چوب کوفر بساز و حجرات در کشتى بنا کن و درون و برونش را به قیر بینداز، و آنرا بدین ترکیب بساز که طول کشتى سیصد ذرع باشد و عرضش پنجاه ذرع و ارتفاع آن سى ذرع، و روشنى براى کشتى بساز و آنرا به ذراعى از بالا تمام کن و در کشتى را در جنب آن بگذار و طبقات تحتانى و وسطى و فوقانى بساز؛ زیرا اینک من طوفان آب را بر زمین میآورم تا هر جسدى را که روح حیات در آن باشد از زیر آسمان هلاک گردانم و هر چه بر زمین است خواهد مرد. لکن عهد خود را با تو استوار میسازم…».[9]