انتخاب اسباب‌بازی یا انجام بازی مناسب برای کودک از جمله دغدغه‌های والدین است. وسایل یا بازی‌هایی که هم برای کودک جنبه سرگرمی و جذاب داشته باشد و هم به رشد ذهنی و جسمی او کمک کنند.
 
به طور کلی اسباب‌بازی‌های خوب، هم جنبه آموزشی دارند و هم جنبه فکری و می‌توانند امکان خوبی را برای تخلیه هیجانی کودک فراهم کنند. نکته‌ای که وجود دارد این است که هر بازی کارکردهای خودش را دارد و روی بخش‌های مختلف جسمی و ذهنی کودک تاثیرگذار است.
 
به همین دلیل والدین در هنگام تهیه اسباب‌بازی برای کودک می‌توانند با مشخص کردن حوزه‌ای که قصد دارند کودک‌شان در آن رشد پیدا کند، اسباب‌بازی مناسب را انتخاب کنند. اما می‌توان به چند مورد از اسباب‌بازی‌ها یا بازی‌های مناسب کودکان اشاره کرد و تاثیر آنها را در موارد مختلف توضیح داد تا والدین بدانند که در هنگام خرید اسباب‌بازی برای کودک‌شان به چه نکاتی باید توجه کنند.

آجربازی

لگو یا آجربازی اسباب‌بازی شناخته‌شده‌ای برای والدین است. یک وسیله که از قطعات مختلف و متعددی تشکیل شده و این قطعات قابلیت سوار شدن روی هم و تشکیل یک سازه را دارند. همین وسیله به ظاهر ساده به عنوان بهترین بازی فکری شناخته می‌شود چون می‌تواند باعث رشد فکری و ذهنی و خلاقیت در کودکان شود.
 
این وسیله باعث می‌شود کودک هر بار با به کارگیری قوه تخیل و خلاقیت شکل جدیدی را بسازد و با انتخاب‌های بیشماری که برای نحوه قرار دادن قطعه‌ها دارد هر بار به نتیجه‌ای متفاوت برسد.

لی‌لی

این بازی محبوب دهه شصتی‌هاست که با توجه به فضای بازی که در حیاط منزل یا کوچه‌ها در اختیار داشتند با کمک یک گچ و یک تکه سنگ یا چوب ساعت‌ها با این بازی ساده سرگرم می‌شدند. خوشبختانه امروزه نوع آپارتمانی این بازی نیز به بازار آمده تا کودکانی که دیگر به گچ و سنگ و حیاط دسترسی ندارند بتوانند در خانه این بازی را انجام دهند. این بازی به دلیل چهارچوب و قوانینی که دارد باعث افزایش تمرکز و بالارفتن مهارت‌های حرکتی و ذهنی کودک می‌شود.

دارت

این بازی هم در میان بزرگسالان و هم در میان کودکان طرفداران خاص خود را دارد. علاوه بر اینکه بازی کم سروصدایی است و به فضا و امکانات خاصی نیاز ندارد اما برای افزایش تمرکز و مهارت‌های حرکتی و بدنی کودک بسیار مفید است.1

بازی فکری حلقه پرتاب

حلقه پرتاب، یکی از معروف‌ترین بازی‌هایی است که برای رشد ذهنی کودکان توصیه می‌شود. این بازی شامل یک میله مخروطی و تعدادی حلقه رنگی است. کودک برای انجام بازی باید حلقه ها را به ترتیب اندازه از بزرگ به کوچک وارد میله کند. شاید به‌نظرتان بازی پیش پا افتاده‌ای بیاید،  اما مطمئن باشید اینطور نیست. کودک با انجام این بازی در درجه اول با مفهوم رنگ و اندازه آشنا می‌شود و می‌تواند در صورت همراهی بزرگ‌تر ها، شمارش اعداد را هم یاد بگیرد.

بازی فکری لوتوس

در واقع، بازی فکری گنج‌های پنهان لوتوس، یک بازی کارتی سبک همکاری و مشارکتی است که بازیکنان در آن تلاش می‌کنند تا با کمک یکدیگر و هم کفری و همچنین کمک گرفتن از نشانه‌های لوتوس، همه گنج‌های مخفی هخامنشیان را پیدا کنند قبل از آنکه طلسم ها بسوزد و به رنگ سیاه در بیاید! اگر برنده بشوند، همه با هم برنده می‌شوند و اگر هم ببازند، همه با هم می‌بازند. هدف در بازی لوتوس، پیدا کردن ۴ گنجینه الماس، یاقوت، زمرد، کهربا و یاقوت کبود به ترتیب از شماره ۱، تا شماره ۵ است.

تجربه بازی فکری گنج‌های پنهان لوتوس، تجربه‌ای نو و فوق العاده است که باعث تقویت حافظه و افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان می‌شود.

بازی دست چین

دست چین، بازی نام آشنایی در میان دنیای بازی‌های فکری است که جز بازی‌های سرعتی دسته بندی می‌شود و هیجان بسیار بالایی دارد. این بازی شامل ۲۰ عدد لیوان رنگی، ۲۴ کارت بازی، ۱ عدد زنگ فلزی و دفترچه راهنماست. هر کارت ترکیب زنگی مشخص را نشان می‌دهد و بازیکنان باید در سریع‌ترین زمان همان ترکیب را با لیوان‌های‌شان بسازند و زنگ را به سرعت به صدا در بیاورند. این بازی به خوبی کودکان را بر سر تیزبینی و سرعت‌عمل‌شان به چالش‌ می‌کشد.

همان‌طور که از نام این بازی پیداست، هدف بازی دست چین، پرورش هماهنگی چشم و دست است. کودک برای ساخت درست ترکیب رنگی کارت ها، به دقت بالایی نیاز دارد و مجبور است که حداکثر تمرکز اش را بردی برد جمع کند. این بازی رقابتی، ضمن آموزش مهارت های ارتباطی، حافظه دیداری و مهارت تطبیق را هم به کودک می‌آموزد.

بازی فکری دکتر اکتشاف

دکتر اکتشاف در آزمایشگاه خود مشغول به آزمایش کرد مواد مختلف می‌باشد. هر یک از بازیکنان به عنوان یکی از دستیاران دکتر اکتشاف باید هر چه سریع‌تر با استفاده از لوله‌های آزمایش، توپ‌ها را به نحوی جابه‌جا نمایند که در نهایت، ترتیب توپ‌های داخل لوله‌ها با تصویر روی کارت‌های بازی یکسان شود. هر بازیکنی که زودتر این کار را انجام دهد، برنده بازی دکتر اکتشاف خواهد بود. این بازی به عنوان یک بازی فکری برای کودکان، باعث افزایش سرعت، دقت و تمرکز و تقویت هوش می‌شود.2

خمیربازی و گل‌بازی

تقریبا هیچ کودکی پیدا نمی‌شود که از انجام این بازی‌ها لذت نبرد. اغلب کودکان علاقه دارند که با دست‌شان ماده‌ی نرم و قابل‌انعطافی مانند خمیر یا گِل را لمس کنند و با آن شکل‌های مختلفی بسازند. خمیر یا گل‌بازی تأثیر چشمگیری در تقویت مهارت حرکتی کودک دارد. همچنین برای کودکانی که مچ دست یا سرانگشتان ضعیفی دارند، انتخاب مناسبی است تا به تقویت مچ دست و سرانگشتان کمک کند. از همه مهم‌تر، این بازی، مقدمه‌ی مهارت دست‌گرفتن قاشق و کنترل آن و در سنین بالاتر، مداد دست گرفتن توسط کودک است. علاوه‌بر‌اینها تخلیه‌ی هیجانی خوبی در این بازی نهفته است. پس توصیه‌ی ما به والدین این است که جلوی این گرایش کودک را نگیرند و با فراهم کردن شرایط بدون نگرانی از کثیف‌شدن کودک یا محیط اطراف به او اجازه دهند تا این بازی را با خیال راحت انجام دهد.

آب‌بازی

بازی با آب یکی از بهترین و لذت‌بخش‌ترین کارهایی است که کودکان انجام می‌دهند. کودکی که با آب بازی می‌کند، درحالِ یادگیری و درک مفاهیم گرما و سرما، جاری‌شدن و فرورفتن در زمین است. همچنین آب‌بازی باعث رفع و کنترل عصبانیت‌ در کودکان می‌شود؛ به‌طوری‌که به‌وسیله‌ی آن از ناراحتی‌ها، تنش‌ها و فشارها رها می‌شوند و کودک احساس آرامش می‌کند. به‌دلیلِ علاقه‌ی کودکان به آب‌بازی می‌توانیم خیلی از مفاهیم را از این طریق به آنها یاد بدهیم و موجبات رشد مهارت‌ها و توانایی‌های لازم را که در زیر به آنها اشاره شده، برای‌شان فراهم کنیم:

رشد شناختی

پرورش خلاقیت کودکان و رشد ابتکار آنها

افزایش گنجینه‌ی لغات

رشد اجتماعی کودک

بازی با کلمه

محققان می‌گویند کودکان با شنیدن مکرر واژه‌ها زبان را یاد می‌گیرند. به‌همین‌دلیل هرچه زودتر با کودک‌تان شروع به حرف زدن کنید، بهتر است. عکس‌ها بهترین سوژه برای صحبت کردن هستند.

برای مثال: تصاویر آشنایی مثل عکس حیوانات، کودکان و غذاها را از مجله جدا کنید. همراه با کودک‌تان به عکس‌ها نگاه کنید و درباره هرکدام از آنها حرف بزنید. برای مثال به عکس گوسفند اشاره کنید و بگویید: «گوسفند توی مزرعه‌ست. گوسفند می‌گه بع بع.» حالا از کودک‌تان بپرسید گوسفند چه می‌گوید. اگرجوابی نداد، دوباره حرف‌هایتان را تکرار کنید.

بعد از مدتی بگذارید کودک‌تان یکی از عکس‌ها را انتخاب کند و درباره‌ی آن با شما حرف بزند یا داستان ساده‌ی کوتاهی درمورد یکی از عکس‌ها از خودش بسازد.

اسم فامیل

اسم- فامیل هم یکی از بازی‌های قدیمی‌ است که به تقویت تمرکز کودکان، رشد و افزایش دایره لغات مخصوصا در کودکانی‌ که تازه خواندن و نوشتن یاد گرفته‌اند، کمک می‌کند.

یکی از والدین یا کودک به‌طور یک‌درمیان اسامی را به‌دنبال هم بنویسند. به این نحو که حرف اول هر اسم از حرف آخر اسم قبلی استفاده کرده باشد. مثلا احمد، دارا، ابراهیم، مانی، یاسمن و… سپس می‌توان این بازی را روی اسامی حیوانات و میوه‌ها و… انجام داد.

حباب‌سازی

این بازی یکی از بازی‌های موردعلاقه‌‌ی همه‌ی کودکان در هر سنی‌ است. حتی بزرگ‌سالان هم مشتاقانه این بازی را انجام می‌دهند و کودکان را همراهی می‌کنند. حالا که در فصل تابستان هستیم، می‌توانیم در مکان‌های سر باز مثل پارک و حیاط این بازی را با کودک‌مان انجام دهیم. بازی «حباب‌سازی» برای بالا بردن تمرکز کودکان و افزایش توجه آنها مناسب است؛ به‌ویژه برای کودکانی که مبتلا به نقص توجه و اختلال خواندن هستند.

بازی نقطه و خط

کافی‌ست چندین نقطه با فاصله‌ی نه‌چندان زیاد، روی یک کاغذ بکشید. بازیکنان این بازی باید حداقل دو نفر باشند و در هر نوبت، فرد باید با یک خط دو نقطه را به هم وصل کند که با وصل کردن نقطه‌ها مربعی تشکیل می‌شود. برنده کسی‌ است که مربع‌های زیادی کشیده باشد. این بازی که از قدیم تا به امروز رواج داشته، موجب افزایش تمرکز و توجه در کودکان و نیز یادگیری رعایت نوبت در آنها می‌شود که از این طریق می‌توانند تکانه‌های آنی خود را کنترل کنند.3

پی نوشت:
1.www.beytoote.com
2.www.khabaronline.ir
3.www.chetor.com